Türk makamları, liranın yenilenen düşüşünü engellemek amacıyla müşterilerin işletmelerden döviz alımlarını sınırlamaları için ülke bankaları üzerindeki baskıyı artırdı.
Türkiye’nin finans merkezi İstanbul’daki bankacılar, yetkililerin 1 milyon doların altındaki şirketlerin döviz işlemlerini araştırdıkları için merkez bankasının artan müdahalesiyle karşı karşıya olduklarını söylüyorlar. “Bir milyon dolar ya da iki milyon dolar için bile, kontrol etmek için arıyorlar: Alıcı kim?” dedi kıdemli bir Türk bankacı. “Şirketin akışı konusunda gerçekten endişeliler.”
Müdahale, Türk yetkililerin son 12 ayda dolar karşısında yüzde 45 değer kaybeden ve enflasyonu artıran para birimini istikrara kavuşturmak için kullandıkları en son alışılmışın dışında taktiktir.
Finans sektörü, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın güçlü siyasi baskısı altındayken, bankacılar pahalı döviz alımları için merkez bankasının ön onay taleplerine uymaktan başka seçeneklerinin olmadığını söylüyorlar. Bazı durumlarda, ticari bankalara, müşterileri için, özellikle de değeri 5 milyon dolardan fazla olanlar için döviz alımlarını kolaylaştırmayı tamamen reddetmeleri emredildi.
Türk makamları son yıllarda bankaların ve şirketlerin yönetimine defalarca müdahale ederken, bir başka bankacı müdahalenin “arttığını” ve “daha fazla incelemeye tabi tutulduklarını” söyledi.
Türk bankacılık sektörüyle yakın bağları olan bir kişi, durumun iş çevrelerinde endişeye yol açtığını söyledi. “Bu, şirketler arasında ihtiyaç duydukları kadar döviz alamayabilecekleri konusunda endişelere yol açıyor.”
Şirketler, yurtdışından satın alınan hammaddelerin ödenmesinden büyük döviz borç yükünün ödenmesine kadar çeşitli nedenlerle dolar ve avroya ihtiyaç duyuyor. Ancak Türk makamları, bazı şirketlerin lira üzerinde spekülasyon yaptığına dair endişelerini dile getirdi.
Dört aylık göreli istikrarın ardından, para birimi geçen haftanın ortasından bu yana dolar karşısında yaklaşık yüzde 4 değer kaybetti. Merkez bankasının döviz satışları ve tasarruf sahiplerini paralarını lira hesaplarına yatırmaya teşvik etmeye yönelik geleneksel olmayan politika önlemleri, 2022’nin ilk aylarında yapışkan bir katman görevi gördü.
Pazartesi günü lira, sembolik eşiği olan 15 Türk lirasını geçerek dolara karşı halkın genel ekonominin sağlığının bir barometresi olarak görülen bir para birimine olan güvenini aşındırdı.
Türk şirketleri ve bankaları üzerinde döviz işlemlerini sınırlamaya yönelik son baskı dalgası, ülkenin döviz piyasalarındaki likiditenin sınırlı olduğu, yani nispeten küçük dolar veya euro alımlarının önemli bir etki yaratabileceği bir zamanda geliyor.
Bir bankacı, yetkililerin taleplerinde “saygılı” olduklarını belirterek, “Merkez bankasındaki adamlar bunun kalıcı bir çözüm olamayacağını biliyor” dedi.
Merkez bankası yorum yapmaktan kaçındı.
Yüksek faiz oranlarının daimi bir rakibi olan Erdoğan, Haziran 2023’ten önce yapılması gereken cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçimlerine hazırlanırken gerçek borçlanma maliyetlerini çok düşük tutarken lirayı istikrara kavuşturmak için bir dizi alışılmışın dışında taktik kullandı.
Ülkenin yüzde 14’lük gösterge borç verme oranı ile, yüzde 70’lik yıllık enflasyon hesaba katıldığında, reel faiz oranı eksi yüzde 56’da kalıyor ve bu da lira varlıklarına sahip olmak için güçlü bir teşvik yaratıyor.
Hızla yükselen küresel enerji maliyetlerinin körüklediği büyüyen ticaret dengesizliği, bir başka zayıflık kaynağıdır ve döviz talebini şiddetlendirmiştir.
İstanbul merkezli analist Haluk Borumcic’e göre, uzun süredir yeterli döviz rezervine sahip olmadığı görülen merkez bankası, 2022’nin ilk üç ayında lirayı savunmak için yaklaşık 24 milyar dolar harcadı.
Aralık ayında açıklanan bir hükümet tasarruf programı, bireysel ve kurumsal tasarruf sahiplerini paralarını liraya çevirmeleri halinde döviz riskinden koruma sözü vererek 55 milyar dolar çekti. Ocak ayında ihracatçılara döviz kazançlarının yüzde 25’ini merkez bankasına satmaları gerektiği söylendi – bu oran Nisan’da yüzde 40’a yükseldi.
More Stories
ENNISMORE, HYDE BODRUM ile Türkiye’nin ilk yaşam tarzı oteline imza attı
Ankara’dan Budapeşte’ye Popülistler Popülaritesini Nasıl Koruyor?
Erdoğan’ın dış politikasının odak noktası iç politika etrafında dönüyor.