Erdoğan’ın Türkiye’nin Körfez’deki çok yönlü dış politikasını zorlamasının nedeni nedir?

ANKARA – Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın geçmişte sert bir şekilde eleştirdiği, daha önce ayrı düşmüş Arap liderlere uzanması ve Batılı sermayelerle ilişkileri düzeltmeye yönelik girişimleri, Mayıs ayındaki genel seçimlerden sonra Türk dış politikasında büyük bir değişikliğe işaret ediyor.

Başkanın tüm İslamcı takipçileri veya koalisyon ortakları bu değişimden memnun olmasa da, pek çok dış gözlemci yeni hamleyi memnuniyetle karşılarken, sürdürülebilirliği konusunda şüphelerini koruyor.

Kıdemli diplomatlar ve dış politika analistleri bir süredir Ankara’nın uluslararası ilişkilerini “normalleştirme” tavsiyesinde bulunuyorlar. Türk dış politikasını “İslamileştirme” girişiminin onlara göre yüksek bir bedeli oldu.

Erdoğan’ın beklenmedik bir şekilde İsveç’in NATO üyeliğini destekleme kararı ve bu hafta Körfez ülkelerine yaptığı tur, hayata geçirdiği değişimin somut bir sonucu.

Ancak tutarlı bir Türkiye dış politikası vizyonuna dayanan bu hamlelerin arkasında bir sağduyu var mı? Yoksa Erdoğan evinde yoğun baskı altında olduğu için sadece zamana mı oynuyor?

Erdoğan, 28 Mayıs’ta yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde önümüzdeki beş yıl boyunca ülkeyi yönetmek için güçlü bir görev aldı. Ancak ülke içinde, özellikle ekonomik cephede, aşılmaz gibi görünen sorunlarla karşı karşıya. Şubat ayındaki yıkıcı depremler durumu daha da kötüleştirdi. Pek çok kişi, büyük politika değişiklikleri olmadan bu sorunların üstesinden nasıl gelmeyi umduğunu merak ediyor.

Erdoğan, izlediği politikalar nedeniyle büyük düşüş yaşayan ekonomiyi şimdi de yurt dışından gelen paralarla kurtarmaya çalışıyor. İstanbul’daki Bilgi Üniversitesi’nden Profesör Elter Turan’a göre, bu hafta Suudi Arabistan, Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri’ne yaptığı ziyaretlerin arkasındaki mantık bu.

Al-Monitor’a konuşan Turan, “Erdoğan bu ülkelerle gelişen ilişkilerin sermaye girişlerinin yeniden başlayacağını ve Türkiye’nin döviz ihtiyacını azaltacağını umuyor” dedi.

Ancak “Körfez yatırımının” genellikle yeni fabrikalar inşa etmek yerine yüksek getiri sağlayan köklü şirketleri satın almak anlamına geldiği konusunda uyardı. Mevcut kurumların satın alınması karşılığında nakit transferlerini aşmayan girdiler ekonomiyi daha verimli hale getirmeyebilir” dedi.

Ancak Erdoğan’ın Suudi Arabistan ve BAE ile ilişkileri düzeltme çabaları meyvelerini veriyor gibi görünüyor.

2011’deki Arap Baharı sırasında ve sonrasında, Erdoğan’ın hayali, siyasi İslam Ortadoğu ve Kuzey Afrika bölgesinin kontrolünü ele geçirdiğinde, Türkiye’yi bölgenin önde gelen devleti yapmaktı. Ancak mevcut Arap rejimleri bölgesel düzeni koruyarak on yıllık soğuk ilişkilere yol açtı. Bu dönemde Mısır’daki Abdülfettah el-Sisi ve Beşir Esad onun başlıca düşmanları oldu.

Bu arada hükümet çevreleri BAE’yi 2016’da Erdoğan’a yönelik başarısız darbe girişimini finanse etmekle suçladı. Muhalif Suudi gazeteci Cemal Ahmed Kaşıkçı’nın Türkiye’de öldürülmesinin ardından Ankara ile Riyad arasındaki ilişkiler de gerilmişti.

Turan’a göre artık hepsi tarih oldu. Müslüman Kardeşler’e verilen destek sona erdi ve Türkiye’nin Körfez’den sağlamayı umduğu fonlara ihtiyacı var” dedi.

Veliaht Prens Muhammed bin Salman, Erdoğan’ı bu hafta Riyad’da sıcak bir şekilde karşıladı. Suudi Arabistan, diğer şeylerin yanı sıra, “Türkiye tarihinin en büyük savunma sözleşmesi” olarak tanımlanan anlaşma kapsamında Türk İHA’ları satın almayı kabul etti.

Erdoğan’ın Körfez turunun son durağı olan Abu Dabi’de, daha önce ayrı olan iki taraf, bildirildiğine göre savunma sanayisinden Türkiye’de Şubat ayında meydana gelen depremlerin harap ettiği bölgelerin yeniden yapılanma projelerine kadar uzanan 50 milyar dolarlık anlaşmalara imza attı.

Emekli Büyükelçi Mithat Rende, bu ülkelerin Sünni çoğunluklu, askeri açıdan güçlü, geniş ticaret potansiyeli ve kazançlı varlıkları olan bir Türkiye görmekten de mutlu olduklarını söyledi. Al-Monitor’a konuşan Rinde, “Körfez ülkeleri de Yemen felaketinin onları sert güçten ekonomik diplomasiye geçmeye zorlamasının ardından kendilerini yeniden konumlandırıyor” dedi.

Ankara, son zamanlarda diplomatik ilişkileri tamamen normalleştirdikten sonra Kahire ile de ilişkilerini geliştirme yolunda ve Sisi’nin Türkiye’ye resmi bir ziyareti için çalışmaların sürdüğü söyleniyor.

Erdoğan ve Esad da yakında bir araya gelebilir, ancak bu, mültecilerin ülkelerine geri gönderilmesi ve Türk ordusunun Suriye’nin kuzeyindeki varlığı konusundaki anlaşmazlıklar nedeniyle zaman alacak.

Öte yandan, Türkiye’nin ABD ve Avrupa ile ilişkilerini tamamen normalleştirme çabaları daha zor görünüyor. Artı tarafta, Ankara’nın çok ihtiyaç duyduğu F-16 savaş uçaklarını ABD’den alma olasılığı, İsveç’in NATO üyeliğine izin verme kararının ardından iyileşmiş görünüyor. Türkiye, NATO ve İsveç’ten teröre karşı işbirliği konusunda da bazı sözler aldı.

Bütün bunlar henüz olmadı.

İsveç’in NATO üyeliğinin resmi olabilmesi için Türk Parlamentosu tarafından onaylanması gerekiyor ve Türk milletvekilleri ABD Kongresi’nin Türkiye’ye F-16 satışını onaylayıp onaylamadığından emin değiller.

NATO zirvesinden önce Erdoğan beklenmedik bir şekilde Avrupa’yı Türkiye’yi AB’den çekmeye çağırdı. İsveç’in NATO üyeliği için bir pazarlık kozu olarak işe yaramadı, ancak yine de Erdoğan, Türkiye’nin Avrupa Birliği üyeliği konusunda can çekişen tartışmayı yeniden canlandırmayı başardı.

Erdoğan’ın çok ihtiyaç duyulan sermayeyi çekmek için Batı ile daha iyi ilişkilere ihtiyacı olduğu açık. Avrupa, Türkiye’nin en büyük ticaret ortağı olmaya devam ediyor. Geçmiş sicili göz önüne alındığında, birçok kişi onun Avrupa Birliği’ne erişiminin samimiyetini sorguluyor.

Emekli Büyükelçi Selim Koneralp, Erdoğan’ın Avrupa Birliği ile ilişkileri tamamen normalleştirmek için gerekli reformları gerçekleştirmesini beklemiyor. Al-Monitor’a konuşan Konneralp, “Demokrasi, hukukun üstünlüğü, insan hakları vb. konulardaki standartları AB seviyelerine yükseltmenin siyasi egemenliğini baltalayacağını biliyor” dedi.

Ekonomik analistler ayrıca Türkiye’deki mevcut hukuk devletinin Batılı yatırımcıları caydırmaya devam edeceğini savunuyorlar. Ancak Batı, Ukrayna ve göç gibi konularda Türkiye’nin işbirliğine ihtiyaç duyuyor ve bu nedenle ABD ve Avrupa ile ilişkilerinin işlemsel kalması bekleniyor.