Türkiye’nin Seçimi Amerika’yı Totaliterliğe Nasıl İtecek?

İnsanlar olayları ikili bir prizmadan görüyor: sol ve sağ, dram ve komedi, demokrasi ve otokrasi. Ama abartabiliriz. Özgürlüğe yönelik en büyük meydan okuma, yalnızca Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin gibi çizgi film kötü adamlarından değil, aynı zamanda belki daha az kötü ama aynı zamanda farklı bir şekilde yıkıcı insanlardan da geliyor.

Bunlar, dümende yirmi yıl geçirdikten sonra önümüzdeki ay yeniden seçimle karşı karşıya kalan ve ulusunun buna en çok ihtiyacı olduğunu hissettiren Türkiye’nin Recep Tayyip Erdoğan gibi yöneticiler – çok yaygın bir kendini kandırma.

Bugünlerde dünya sahnesinde bu arada kalanlardan epeyce var ve bazı temel nitelikleri paylaşıyorlar.

Otokratlar olarak hüküm sürmek için demokrasinin zayıflıklarından – esas olarak yalanlara ve aşırı manipülasyona toleransı – yararlanırlar. Rakipler, küreselleşmenin kaybedenlerini savunan kırgınlıkları körükledikleri için ödüllendiriliyor. Açıkça kötü değil, ama liberal demokrasi için bir tehlike, kafa karıştırıcı ve garip bir şekilde popüler bir gri tonu alıyorlar.

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu bunlardan biri. Yandaşları, tam da Netanyahu kendini yargılarken, hukuk sistemini ortadan kaldıran ve hükümeti tamamen güçlü kılan “reformları” geçirmeye çalıştı.

Bu, İsrail’in teknolojik bir süper güç statüsü için felaket olabilirdi ve bu kripto-nükleer gücü son derece tehlikeli hale getirdi. Ancak İsrail’in sağlıklı sivil toplumu planı oyalamış görünüyor ve Netanyahu bocalıyor.

İsrail’in bu kafatasları, Polonya ve Macaristan’ın trajik yakın tarihiyle büyük ölçüde karşılaştırılıyor. Her ikisi de, otuz yıl önce Sovyetlerin çöküşünden sonra büyük umutların bağlandığı eski komünist diktatörlüklerdir. Ancak son yıllarda, genellikle serbest seçim kisvesi altında, otoriter bir yönetim kurmak için liberal komploların tuzağına düştüler.

Macaristan’dan Viktor Orbán, evinde baskıyı körüklerken kendisini iktidarda tutma yöntemini kullanmakta özellikle başarılı oldu. Bir Orta Avrupa üniversitesinin yerini değiştirmeye zorlayacak kadar küçük muhalefetin üstesinden gelen bir rejimi başarıyla kurdu. Bu tür rejimler, orijinal sözde demokrat rejimlerden daha nadirdir, ancak Steve Bannon gibi otoriter fikirli Amerikan Cumhuriyetçileri haraç ödemeye gelir.

İstanbul’a da hac yapsınlar diyorum. Erdoğan, Orban’dan daha az ve daha fazla ilgimizi çekiyor.

Mart 2003’te IDS’deki ilk seçimi kazanan İslam yanlısı AK Parti adına başbakan oldu. O zamanlar Türkiye, askeri darbelerle dolu geçmişine rağmen bir tür demokrasi olarak görülüyordu. Bazı çevrelerde din ve siyasetin özellikle kötü bir maya oluşturduğuna dair sağlam temelli inanç nedeniyle biraz endişe vardı.

Ancak Erdoğan, AB’yi Türkiye’yi saflarına kabul etmeye zorlayabilecek, açıklık ve reform konusunda modernist, adil bir figür olarak erken bir itibar kazandı.

Benim değerlendirmem, Avrupa’nın ortalığı karıştıracağı anlaşıldığında,​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​ Onda bir şeyler kırıldı ve süreç uzun ve aşağılayıcı ol. Müslüman karşıtı bağnazlığın işin içinde olduğundan şüphelenmek için alaycı olmak gerekmiyor: Pek çok Avrupalı, 85 milyon Türk’ün kendilerini Paris’e kolayca ihraç edebileceği fikrinden etkilenmedi – AB’nin serbest dolaşım ilkeleri uyarınca bir olasılık. Mallar, sermaye ve insanlar.

O zamandan beri Erdoğan ülkeyi sözde demokrasiye Netanyahu’nun beklediğinden veya Orban’ın başardığından daha fazla sürükledi.

Liberalizme yönelik kesin hamle, 2016’daki başarısız bir askeri darbenin ardından geldi ve iki yıl sonra (referandumla onaylanan bir anayasal reform yoluyla) her şeye gücü yeten bir cumhurbaşkanlığı kurdu. Erdoğan’ın sadece komploculara karşı değil, dünya genelinde kendilerini demokrat olarak gören birçok kişinin iradesine karşı da kazandığını söylemek doğru olur. Darbenin sonrasını on binlerce muhalifi hapse atmak ve kamu hizmetini tasfiye etmek için kullandı.

Bugün Türkiye’de, iktidardaki AK Parti’ye düşman (ya da Kürt azınlığın özlemlerine dost) sayılan yargıçlar, askeri şahsiyetler ve yetkililer, medyanın hükümete ya da müttefiklerine ait ya da başka bir şekilde sahip olduğu hapishanelerde çürüyorlar. Anayasa, korkak ve otokratik bir lidere uyacak şekilde değiştirilecek. “Mahkemelerin” muhalefete ve İstanbul Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’na seçim görevlilerine “aptal” dediği için hapis cezası verdiği ülke (temyiz süresince). Gerçekten garantili özgürlüklere ve güvencelere sahip bir ülkedir.

Sonuç olarak, Uluslararası Şeffaflık Örgütü’nün Yolsuzluk Algıları Endeksi’nde 180 ülke arasında 101. sırada yer alıyor.

Ayrıca, Batı yanlısı bir duruştan, bir tür neo-Osmanlı imparatorluk inşası lehine uzaklaşan bir ülkeydi. Otoriter Azerbaycan’ın demokratik Ermenistan’a karşı savaşmasına yardım ediyor. Kuzey, doğrudan ve vekiller aracılığıyla Suriye’yi işgal ediyor. Ukrayna savaşının ardından Rusya ile flört ederek ve NATO’nun genişlemesini, yani İsveç’in girişini engellemeye çalışarak paradoksal bir bağımsızlık göstererek bağlantısız bir şekilde zarar verdi.

Erdoğan, para birimi için felaket olduğu kanıtlanmış ve Mustafa Kemal’in (aka Atatürk) mirasıyla tamamen çelişen İslami ilkeleri ekonomiye sokmaya çalıştı – Osmanlı Türkiyesi laik bir devlet oldu.

Yaklaşık 15 yıl önce Ankara’da Atatürk’ün mezarını ziyaret etmiştim. Bu devasa müzede. Büyük adamın bir zamanlar Türkler tarafından kullanılan Arap alfabesini Batılılaşmanın bir sembolü olarak Latin alfabesiyle değiştirmesine gösterdiği saygının güvenilirliği beni hayrete düşürdü. Eminim birçok izleyici gerçek gözyaşları dökmüştür.

Aynı zamanda, Erdoğan’ın bu mirası geri alması muhafazakar kırsal kesimin büyük bölümünü kazandı. İronik bir şekilde, Erdoğan bir zamanlar büyük küresel metropol İstanbul’un belediye başkanı olmasına rağmen, ülkenin şehirlerinde ondan büyük ölçüde nefret ediliyor.

Bu şehir-ülke ayrımı İsrail, Fransa, Amerika Birleşik Devletleri ve diğer birçok demokraside çok tanıdık. Bu tür iç bölünmeler, dış düşmanlarla olan çatışmalardan daha akıllara durgunluk verir; Komşuyu komşuya düşman ederler ve toplumu bir kin ve nefret kazanına dönüştürürler.

Erdoğan’ın yarattığı gerçeklik, Türkiye’nin (en iyi ihtimalle) son derece kusurlu bir demokrasi olduğu, ancak yine de demokratik olmadığıdır. 14 Mayıs’ta kaderini belirleyecek bir seçimin eşiğinde.

Erdoğan, daha ılımlı (artık bir şekilde birleşmiş) Cumhuriyet Halk Partisi’ndeki rakiplerini yenerse ve seçim geniş çapta adil olarak görülürse, bu, insanlığın nereye gittiğinin önemli bir işareti olacaktır.

Bir NATO müttefiki, büyük bir nüfus, gururlu bir tarih ve büyük bir ordu, sözde demokrasiyi gördüğü ve ona oy verdiği anlamına gelir.

Bugünlerde dünya çapında seçimlerin bu kadar yakın olmasıyla -nüfus ilahi bir emirle neredeyse ortadan ikiye bölünmüş gibi görünüyor- liberalizm yönündeki küçük bir karmik dürtünün bile geniş kapsamlı dalgalanma etkileri olabilir.

Erdoğan’ın 14 Mayıs’taki zaferinin, 2024’te yeniden cumhurbaşkanlığına aday olabilecek eski Başkan Donald Trump tarafından memnuniyetle karşılanmasını beklemek delilik değil. 2020 ABD seçimlerine hile karıştırmaya çalışanlar için sahte demokrasi ortaya çıkmalı. Türkiye’de – Macaristan, Polonya ve İsrail’den daha – dünya çapında yürüyüşte.

Dan Perry, New York merkezli bir iletişim firması olan Thunder11’in yönetici ortağıdır. Associated Press’in Kahire merkezli eski Orta Doğu editörü ve Londra merkezli Avrupa/Afrika editörüdür. Onu takip et danperry.substack.com.

Bu makalede ifade edilen görüşler yazara aittir.