Türk ve Alman rüyası

Yaklaşık 20 yıl önce Kemal Derviş Ankara’da bir grup gazeteciye “20 yıl” içinde Türkiye’nin federal Almanya ile birlikte Avrupa’nın en büyük iki ekonomisinden biri olacağını söylediğinde.

Bu açıklamanın hemen ardından Derviş’in Başbakan Bülent Ecevit’in hükümetindeki Türkiye’nin “ekonomik mucize işçisi” olarak kısa dönemi sona erdi. Derviş, Batı Almanya’nın savaş sonrası ekonomik toparlanmasını şekillendiren adam, Türkiye’nin Ludwig Erhard’ı olmayacaktı ve kısa süre sonra Ecevit’in kendisi perde çağrısını aldı.

Ancak o sırada Derviş’in öngörüleri o kadar da tuhaf görünmüyordu.

Turgut Özal yönetiminde başlatılan radikal reformlara, hiperenflasyonu dizginlemeye ve Türkiye tarihindeki en büyük doğrudan yabancı yatırım akışını çekmeye yardımcı olmak için daha geniş bir kapsam verildi. Devlet egemenliğindeki rantiye ekonomisine musallat olan yolsuzluk da kontrol altına alınırken, Darwish’in akıllıca önlemleri bankacılık sistemini çöküşten kurtardı.

Peki neden bugün Türkiye, İspanya’nınkinin biraz üzerinde bir GSYİH ile Avrupa’da hala alt ligde?

Bugün Türkiye, kontrol altına almak için çok şey feda ettiği kabus enflasyon durumuna geri döndü. Ulusal para birimi lira, uzun süren yoyoların ardından tekrar aşağı yönlü bir seyir izledi. Türkiye’nin dış ticaret açığı üç yıl üst üste eşi görülmemiş bir oranda büyürken, işsizlik de 1990’lardan beri bilinmeyen oranlarda artıyor.

En hafif tabirle Türk ekonomisi zor durumda. İstanbul sokaklarında yürümek, az sayıda mağaza veya müşteri olduğunu, daha az rezervasyon bildiren otellerin, arabasına benzin dolduramadığı için bisiklete binenlerin sayısının, iş arayan kalabalığının hareket ettiğini, bahçeler ve çarşılar hakkında bilgi veriyor. Merkez Bankası’nın son tahminleri, ortalama kişisel borcun yıllık gelirin yüzde 110’undan fazla olduğunu gösteriyor.

Mevcut krizin bazı nedenleri spekülatiftir. Türkiye, petrol ve gaz fiyatlarının yükseldiği bir dönemde enerji ithalatına bağımlıdır. Erhard’ın ekonomik mucizesi, Almanya’da petrolün şu anki değeri 32 dolar olan 2,70 dolardan fiyatlandırılmasıyla gerçekleşti. Bugün Türkiye 100 doların çok üzerinde fiyatlarla karşı karşıya.

Aynı zamanda, Türkiye, Brezilya gibi “gelişmekte olan” ekonomilerin aksine, ihraç edilebilir çok az doğal kaynağa sahiptir. Türk tarımı hala GSYİH’nın yüzde 25’ini oluşturuyor ve daha katı düzenlemeler ve Brüksel ile ilişkilerdeki soğukluk nedeniyle Avrupa pazarlarında artan sorunlarla karşı karşıya. Mamul mal ihracatı söz konusu olduğunda, Recep Tayyip Erdoğan liderliğinde benimsenen “damping stratejisi”, Türk tüketicilerin devlet sübvansiyonlarının maliyetini karşılamak için yabancı alıcılardan daha yüksek bir fiyat ödemesi anlamına geliyor. Bu da enflasyonist baskıyı artırıyor.

Daha da kötüsü, sanayi ihracatından elde edilen kârın bir kısmı, doğrudan yabancı yatırım girişinin azaldığı bir zamanda yabancı bankalara yatırılıyor. Küresel Kovid krizinin üçüncü yılına girmesiyle birlikte Türkiye, dış turizmden elde ettiği gelirin de önemli bir bölümünü kaybetti. Artık birçok yerde yabancı turistlerin çoğu, Ukrayna savaşının etkisinden uzaklaşmaya çalışan düşük harcamalı Ruslar.

Son dört yılda, çoğunlukla petrol zengini Arap ülkeleri, İran ve Rusya’dan gelen yabancı yatırımlar, 1980’lerde İspanya’yı eşiğine getiren gibi balonlar yaratan gayrimenkul projelerine yöneldi.

İlginç bir şekilde, sayıları 12 milyon olarak tahmin edilen Türk gurbetçiler, işçi dövizlerini azaltıyor ve eski vatana yapılan yatırımları azaltıyor. Kasvetli ekonomik beklentiler, özellikle yeni teknolojiye dayalı endüstriler için ihtiyaç duyulan daha iyi eğitimli ve daha vasıflı işçiler tarafından göçü teşvik etti. Bu, Erhard’ın (Fat Wen) ekonomiden sorumlu olduğu zaman federal Almanya’daki yaklaşık yüzde 4’e kıyasla GSYİH’nın yüzde 1’inin biraz üzerine düşen ulusal Ar-Ge bütçelerinin yarattığı sorunları daha da kötüleştiriyor.

Bununla birlikte, mevcut krizin daha derin siyasi nedenleri olabilir. Cumhurbaşkanı Erdoğan, amansız bir sahte büyüklük arayışı içinde, maceralı ve maliyetli bir dış politikaya girişti. Libya’daki zirve masasına oturmak için çok para harcadı, sonuç alamadı.

Türkiye’yi yine Türk ekonomisine hiçbir fayda sağlamadan Transkafkasya ihtilafına bulaştıran maliyetli bir yanılsama daha var. Ankara’nın Ermenistan’a karşı savaşta büyük desteğine rağmen Azerbaycan (Bakü), Rusya ve İran’ın sunduğu aynı indirimle Türkiye’ye petrol satmaya bile hazır değil.

Erdoğan, Ege’de yeni keşfedilen petrol ve gaz rezervlerinin adil bir payını Yunanistan ile müzakere etmek yerine, potansiyel yatırımcıları uzaklaştıran sahte milliyetçi kılıçların şakırdamasını tercih etti.

Erdoğan ayrıca Türkiye’yi Kosova, Kuzey Makedonya, Bosna-Hersek ve Arnavutluk’ta zafer peşinde koşmaya ancak maliyetli jestlere bulaştırdı ve Kuzey Kıbrıs’ta giderek daha pahalıya mal olan ama giderek çirkinleşen bir metres olduğunu kanıtlayan on yıllardır süren karışıklıktan bahsetmiyorum bile. paşalar. Bir başka çirkin ama pahalı metres ise Müslüman Kardeşler’dir (Müslüman Kardeşler).

Erdoğan, Doha ile bozulan ilişkiler ve “Kardeşler” liderliğinden Mısırlı ve Tunusluların kalıntılarına rüşvet vermek pahasına burayı Türk kontrolü altına aldı.

“Kardeşlik”in ele geçirilmesinin, Erdoğan’ın Fethullah Gülen hareketine karşı kazandığı zaferi tamamlaması ve “Sultan”ı Akdeniz bölgesi ve çevresinde siyasal İslam liderliğinin tartışmasız talebi olarak bırakması gerekiyordu.

Ama bu hepsi değil. Erdoğan, Türkiye’nin Kürtlere karşı savaşını yaklaşık yarım yüzyıldır Irak ve Suriye’nin bazı bölgelerini de kapsayacak şekilde genişletti. Son beş yıldır Suriye’nin kuzeyindeki Kürtlerin çoğunlukta olduğu bölgede bir Türk buzdağı kazmaya çalışıyor. Türk uzmanlar, maceranın yılda yaklaşık 10 milyar dolara, Ankara’nın Suriyeli mültecileri Avrupa Birliği’nin hayal dünyasından uzak tutmak için Brüksel’den aldığının iki katına mal olduğuna inanıyor.

Erdoğan’ın Suriye ve Irak’ın bir kısmını ele geçirme takıntısı, Türkiye’nin iki komşusunu şu ya da bu şekilde istikrara kavuşturmada yapıcı bir rol oynamasını engelledi. Bu arada, her düzeydeki yolsuzluk, pek çok Türk’e, Ankara’nın hırsızlar yuvası olarak anıldığı 1990’ların sonlarını hatırlatan bir intikamla geri dönüyor.

Erdoğan’ın savunucuları, kendisini yeni jeostratejik “büyük oyunun” “kalbine” yerleştirdiğini iddia ediyor. Türkiye’nin hala NATO üyesi olduğunu ancak Rusya için de saygın bir muhatap olduğunu söylüyorlar. Tahran’daki mollalarla ve Pekin’deki işçilerle konuşabilir. Erdoğan ayrıca birbirlerini öldürmeleri için Ruslara ve Ukraynalılara insansız hava araçları satabilir.

Pekala belki. Ama bırakın birkaç sandalyeyi, iki sandalye arasına oturmaya çalışan herkes, yerdeki sandalyeler arasında kalma riskini alır.