Türk milliyetçiliğinin yükselişi Hindistan için ne anlama geliyor?

Din, bölge veya seküler ideolojilere dayalı enternasyonalizm, uzun süredir mezhepçilik ve milliyetçiliğin direnişiyle karşı karşıya kalmıştır. Ancak, bu fikirlerin dünya siyaseti üzerinde derin bir etkisi vardır. En önemlisi, bölgesel ve küresel olduğu kadar dini ve etnik dayanışma çağrıları da genellikle ulusal çıkarların peşinden giden araçlar haline gelir.

Şu anda hiç kimse bu uluslararası kartı ulusal çıkar için Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’dan daha iyi oynamıyor. Erdoğan’ın İslamcı politikasından endişe duyan Delhi, artık Türk cumhurbaşkanının başka bir siyasi fikrine – Türk milliyetçiliğini güçlendirmeye – dikkat etmeye başlamalı.

Türk kökenli halklar arasındaki dayanışmanın uluslararası simgesi, 2009 yılında Türkiye, Azerbaycan, Kırgızistan ve Kazakistan tarafından kurulan Türk Devletleri Konseyi idi. Geçen hafta İstanbul’da yapılan konsey liderleri zirvesinde forumun “Türk Devletleri Teşkilatı” statüsüne yükseltildiği duyuruldu.

Bazıları OTS’nin Avrupa Birliği gibi ekonomik ve politik bir topluluk olmasını umuyor. Bazıları ise “Turan Ordusu”nun ortaya çıkmasını öngörüyor. Farsça’da “Turan” kelimesi, İran’ın kuzeyinde bulunan Orta Asya bölgelerini ifade eder. AB benzeri bir birlik veya NATO benzeri bir askeri ittifak bugün ulaşılamaz olsa da, Türkiye’nin Avrasya jeopolitiğini yeniden yazmaya kararlı olduğu gerçeğinden kaçış yok.

Türk milliyetçiliğinin yükselişinin Afganistan, Kafkaslar, Orta Asya ve daha geniş anlamda Hint-Avrasya bölgesi için önemli sonuçları olması kaçınılmazdır.

Türk milliyetçiliği ideolojisi yeni değildir. Kökeni, Rusya’da Türk halkını birleştirme kampanyalarının hız kazandığı 19. yüzyılın ortalarına kadar gitmektedir. Coğrafi kapsamı zamanla çok daha genişleyecek ve Türk halkının “Balkanlardan Çin Seddi’ne kadar” kitlesel yayılımını kapsayacaktı. Türk milliyetçiliğini tanımlayan sloganlardan biri şudur: “Türklerin olduğu yerde Türkiye vardır.”

Ancak Türkiye’nin gerilemesi ve Türk halkının diğer ülkelerle bütünleşmesi, bu fikrin 20. yüzyıldaki önemini giderek azalttı. Soğuk Savaş’ın sona ermesi ve 1991’de Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla Ankara, Sovyet sonrası Orta Asya ve Kafkasya’da Türk kökenli yeni bağımsız cumhuriyetlerle ilişki kurmak için yeni fırsatlar gördü.

Cumhurbaşkanı Turgut Özal, 1992’de bazı Orta Asya ülkeleriyle Türkiye’nin ilk zirvesini gerçekleştirdi. Erdoğan’ın 2002’de Türkiye’nin lideri olarak gelmesi süreci hızlandırdı. 2009 yılında İç Asya ülkeleriyle yıllık zirveyi Türk Devletler Konseyi’ne devretti. Azerbaycan, Kazakistan ve Kırgızistan Türkiye’ye kurucu üye olarak katıldı. Ankara’da “Türk devletlerinin tarihteki ilk gönüllü ittifakı” olarak selamlandı. Özbekistan geçmişte konseye katılmıştı ve geçen hafta İstanbul zirvesinde profilini yükseltmişti.

Türk halkıyla uzun bir geçmişe sahip olan Macaristan ve Türkmenistan gözlemci statüsündedir. Görünen o ki, en az bir düzine başka ülke gözlemci statüsü elde etmekle ilgilendiklerini ifade etti. OTS ayrıca, örgütün üyeleri arasında yoğun bir işbirliği geliştirme çabalarına rehberlik edecek ve bölgesel ve uluslararası güvenliğe güçlü bir şekilde katkıda bulunacak “Türkiye Dünya 2040” başlıklı bir vizyon belgesini de kabul etti.

Son otuz yılda, eğitim, kültür ve din alanlarındaki bir dizi yumuşak güç girişimi, Türkiye’nin Orta Asya’daki konumunu sağlamlaştırdı ve bölgenin seçkinleriyle yeni bağlantılar kurdu. Ancak sert güç alanlarında – ticari ve askeri – Türkiye’nin kaydettiği ilerleme etkileyici.

Orta Asya’da yaklaşık 5.000 Türk şirketi faaliyet göstermektedir. Türkiye’nin bölge ile yıllık ticareti yaklaşık 10 milyar dolar. Türkiye Kafkaslar üzerinden Orta Asya ile temasını güçlendirdikçe bu durum değişebilir. Türkiye ayrıca Orta Asya ve ötesine, Çin, Gürcistan ve Azerbaycan’a ulaşım koridorları inşa etmede etkileyici ilerleme kaydetmiştir. Sözde Lapis Lazuli Koridoru artık Türkiye’yi Türkmenistan üzerinden Afganistan’a bağlıyor.

Türkiye, askeri gücünü bölgeye yansıtarak dünyanın birçok ülkesini şaşırttı. Bu yılın başlarında Ermenistan ile Azerbaycan arasındaki savaşta, Türk askeri müdahalesi, savaşı kararlı bir şekilde Azerbaycan’ın lehine çevirdi. Bölgedeki birçok kişi, Azerbaycan’ın zaferinde büyük rol oynayan Türk insansız hava araçlarını satın almaya başladı. Geçen yıl Kazakistan, Türkiye ile geniş kapsamlı bir savunma ve güvenlik işbirliği anlaşması imzaladı.

Rusya liderliğindeki bölgesel güvenlik bloğunun bir üyesi olan Kazakistan’ın, ABD liderliğindeki NATO üyesi Türkiye ile stratejik işbirliğine doğru ilerliyor olması, Türkiye’nin hızla değişen bölgesel düzende artan bağlarına işaret ediyor. Çin ekonomik gücü ve Rus askeri gücünün gölgesinde yaşayan Orta Asya ülkeleri için Türkiye, ekonomik çeşitlilik ve daha stratejik bağımsızlık için bir fırsat sunuyor.

Türk milliyetçiliği kesinlikle Avrasya jeopolitiğine başka bir karmaşıklık katmanı ekliyor. Bu, Hindistan’ın Türkiye ile daha anlamlı bir ilişki kurması için iyi bir neden. Ancak Delhi ile Ankara arasında Keşmir, Pakistan ve Afganistan konusunda mevcut anlaşmazlıkların gerçek ve tehlikeli olduğu inkar edilemez.

Mevcut siyasi farklılık, yalnızca iki hükümet ve iki ülkenin stratejik toplulukları arasında devam eden diyalogun nedenini pekiştiriyor. Türkiye ile uğraşmak artık Hindistan’ın dış ve güvenlik politikasının önemli bir parçası olmalıdır. Türkiye’nin jeopolitiği, Ankara ile nasıl ilişki kurulacağına dair değerli dersler sunuyor.

Türkiye’nin NATO üyesi olması, Erdoğan’ın Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile stratejik temas kurmasını engellemedi. Moskova’dan S-400 gibi gelişmiş silahlar satın alması, Erdoğan’ın Rusya’nın Orta Asya’daki arka bahçesine müdahale etmesine engel değil. Ankara’nın Çin’in bir zamanlar “Doğu Türkistan” olarak adlandırılan Sincan’daki Uygur Türklerine uyguladığı baskıya yönelik eleştirisi, Pekin ile derin ekonomik işbirliği ile el ele gidiyor. Erdoğan’ın Müslüman dünyasının liderliği için hırslı arayışı, İsrail ile diplomatik ilişkileri keseceği anlamına gelmiyor.

Bu politika Hindistan’a ne söylüyor? Birincisi, Erdoğan’ın Pakistan’a karşı bitmeyen coşkusu, Türkiye’nin Hindistan ile -ekonomik ve stratejik- iş yapmasını engellemez. Herkesle sert oynayan Erdoğan, Başbakan Narendra Modi’nin Türkiye’nin Pakistan’ı kucaklamasına Ankara’nın mahallesinde siyasi aktivizmle karşılık vermezse şaşırır.

Erdoğan’ın hırsları Doğu Akdeniz, Ortadoğu ve Kafkasya’daki birçok ülkeyi rahatsız etti. Birçoğu, Türk hegemonyasını dizginlemek için Hindistan ile stratejik işbirliğini genişletmeye hevesli. Bu, Avrasya’daki Hindistan dış ve güvenlik politikası için bir dizi yeni fırsat sunuyor.

Bu arada şüpheciler, Erdoğan’ın zamanının tükenmekte olduğuna işaret ediyor. Türk liderliğindeki yaklaşık yirmi yılın ardından, Erdoğan’ın iktidar üzerindeki hakimiyeti zayıf görünüyor ve Türk ekonomisini yüksek bir büyüme yoluna döndürmede sorun yaşıyor. Ancak bu, Hindistan’ın Türkiye ile ilgilenme zorunluluğunu değiştirmez.

Büyük medeni bir ülke olarak Türkiye, Erdoğan’ın gidişinden çok sonra da Avrasya’da çok önemli bir ülke olmaya devam edecek. Bağımsız Hindistan, onlarca yıldır Türkiye ile iyi ilişkiler geliştirmek için mücadele ediyor. Ancak bugün Delhi’deki katı yaklaşım, Ankara ve Türkiye’nin Avrasya periferisinde yeni olanaklar açabilir.

Bu sütun ilk olarak 16 Kasım 2021 tarihli basılı baskıda “Türkiye ile İş Yapmak” başlığı altında yer aldı. Yazar, Singapur Ulusal Üniversitesi’ndeki Güney Asya Araştırmaları Enstitüsü’nün direktörü ve Indian Express için uluslararası ilişkilere katkıda bulunan editördür.