Erdoğan’ın Türkiye’nin ‘ekonomik bağımsızlığı’ için verdiği savaşın maliyeti

Türkiye’de tüketici fiyatları 2002’den bu yana en yüksek oranda arttı ve bu, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın gelişmekte olan ülkesinin “ekonomik bağımsızlığı” için alışılmadık mücadelesini daha da baltaladı.

Analistler, resmi okumadaki geçen ayki yüzde 36,1’lik artışı, enerjiden Türkiye’nin üreticilerinin ihracata yöneldiği birçok hammaddeye kadar uzanan artan ithalat maliyetine bağlıyor.

Geçen yıl dolar karşısında yüzde 44 değer kaybeden liranın tarihi çöküşü nedeniyle bu maliyetler arttı.

Ancak nihayetinde analistler, enflasyonu ve lira krizini Erdoğan’ın yüksek faiz oranlarının enflasyona neden olduğuna dair güçlü inancına bağlıyor.

Geleneksel teori, bunun tersinin doğru olduğunu savunur, çünkü daha yüksek faiz oranları, borçlanmayı daha pahalı hale getirerek ve insanlara paralarını bankada tutmaları için teşvikler sağlayarak ekonomik aktiviteyi yavaşlatır.

İşte Türkiye’nin ekonomik yapbozunun bir özeti.

– Sorunlar nasıl başladı? –

Yüksek faiz oranlarını “tüm kötülüklerin anası ve babası” olarak nitelendiren Erdoğan, Eylül ayından itibaren ekonomistlerin merkez bankasının bağımsızlığına olan güvenini sarsan bir dizi faiz indirimi başlattı.

Temmuz 2019’dan bu yana üç merkez bankası başkanını görevden alan Erdoğan, liranın çöküşü veya müteakip fiyatlardaki yükseliş için herhangi bir sorumluluk almayı reddetti.

Geçen yıl destekçilerini sabırlı olmaya çağıran Erdoğan, “Halkımızı işsizliğe, açlığa ve yoksulluğa mahkûm edecek politikaları reddediyorum” dedi.

Türk parası bugün Pazartesi günü enflasyon verilerinin yayınlanmasının ardından dolar karşısında 13.4 liradan işlem gördü.

Yıla 7.4 civarında başladıktan sonra geçen ay krizin zirvesinde dolar başına 18.4’e düştü.

Kriz ne kadar kötü? –

Türkiye’nin resmi enflasyon hedefi yüzde beş ama son iki yıldır çift hanelerde.

Aylık enflasyon okuması tartışmalı bir siyasi meseleye dönüştü ve muhalefet liderleri hükümetin gerçek fiyat artışlarını rapor etmediğini iddia ediyor ve bu suçlamayı reddediyorlar.

Enflasyon Araştırma Grubu (ENAG) gibi bağımsız ekonomi enstitüleri, geçtiğimiz aya ilişkin yıllık enflasyon oranını %82,8 olarak hesapladı.

Muhalefet partisi lideri Kemal Kılıçdaroğlu Pazartesi günü Twitter’da “Yaptıkları rakamlarda bile yerli ürün enflasyonu yüzde 80’e yaklaştı” dedi.

Muhalefet krizi ele almak için erken seçim çağrısı yapıyor, ancak Erdoğan bunun planlandığı gibi Haziran 2023’te devam edeceği konusunda ısrar ediyor.

Özellikle tüketiciler için elektrik ve gaz faturalarının sırasıyla yüzde 50 ve yüzde 25 oranında artmasından sonra, yaşam maliyetinin daha da artması bekleniyor.

Erdoğan ne bekliyor? –

Başkan, ekonominin 2021’de %9 ve 2022’de %3,5 oranında büyümesi beklendiği için büyümeye öncelik veriyor.

2018’deki başka bir para krizi sırasında, merkez bankası kilit oranını agresif bir şekilde yükseltti, ancak Erdoğan’ın daha kararlı kuralı altında tekrarlanma olasılığı düşük.

Erdoğan daha önce fiyatları artırmamak için tefeciliğe karşı İslami kurallara atıfta bulunarak, birikimlerini dövize ve altına çevirerek korumaya çalışanların hain olduğuna dikkat çekmişti.

Bazı uzmanlar, Erdoğan’ın, yurtiçi ücretlerin dolar bazında daha düşük olduğu, ucuz üretim için bir merkez olarak Türkiye’yi daha çekici hale getirmeye çalışıyor olabileceğine inanıyor.

Pazartesi günü İstanbul’da televizyonda yayınlanan bir konuşmada Erdoğan, 2021’de ihracatta yıllık yüzde 32,9 artışla 225,3 milyar dolara ulaştı.

Erdoğan nasıl cevap verdi? –

Tüketicilerin ve işletmelerin dolar ve euro karşısında liranın değerine verdikleri önemi kabul eden Erdoğan, geçen ay yerel para varlıklarını döviz kuru dalgalanmalarına karşı savunmak için yeni bir politika açıkladı.

Ve o zamandan beri lira değer kazanırken, uzmanlar bunun sürdürülebilir olup olmayacağını ve daha fazla kur zayıflığını önlemek için yeterli olup olmayacağını sorguluyor.

Türkiye’nin net döviz rezervleri geçen hafta 8,6 milyar dolara düştü – iki hafta önceki 21.2 milyar dolardan – muhalefetin hükümetin parasının tükenmekte olduğu ve dolaylı olarak döviz kurunu desteklemeye çalıştığı yönündeki iddialarını destekledi.

Hükümet sadece sınırlı para birimi müdahaleleri bildirdi.

Erdoğan ayrıca aylık asgari ücreti 4.253,40 liraya (yaklaşık 315 $) yükseltti ki bu da dolar bazında Ocak 2021’deki asgari ücretin değerinden hala daha düşük.

raz / zak / rl