Türkiye, camileri ve devlet memuru imamları kullanarak yurtdışındaki milyonlarca insanı etkilemeyi hedefliyor

Abdullah Boskert/Stockholm

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın İslamcı hükümeti, dini kanadı aracılığıyla yurt dışında yaklaşık 12 milyon kişiye ulaşma hedefi koydu.

Hedef, Diyanet İşleri Başkanlığı’nın (Diyanet) 2024-2028 Stratejik Planı’nda ana hatlarıyla belirtilmiş olup, bu Planda belirli hedef aralıkları, önerilen taktikler ve tespit edilen eksikliklerin giderilmesine yönelik çözüm önerileri yer almaktadır.

Nordic Monitor tarafından elde edilen planın bir kopyasına göre Dianet, bir önceki stratejik dönem (2020-2024) sonunda 1,9 milyon kişiye ulaşmış olup, bu sayıyı 2028 yılı sonunda 11,9 milyona çıkarmayı hedefliyor.

Her ne kadar dini çalışmalar sunan özel yerler de Türk hükümeti tarafından kullanılıyor olsa da, camiler bu sosyal yardım faaliyetlerinin birincil mekanıdır. Bu siteler yurt dışında Diyanet tarafından istihdam edilen ve vergi mükelleflerinin paralarıyla finanse edilen Türk imamlar tarafından işletilmektedir.

Diyanet İşleri Başkanlığı’nın dış operasyonları, yurt dışında görev yaparken diplomatik korumadan yararlanan Türk büyükelçiliklerinde görev yapan dini ataşeler ve danışmanlar tarafından yerel olarak denetlenmektedir. Bu yetkililer, Diyanet’in üç ana şubesinden biri olan ve şirket başkanının doğrudan denetimi altında faaliyet gösteren Dışişleri Genel Müdürlüğü’ne (Dış İlışkeler Genel Müdürlüğü) doğrudan rapor vermektedir.

Plan, mevcut tazminatın ev sahibi ülke vatandaşı olan veya orada daimi ikamet sahibi olan personeli işte tutmak için yeterli olmaması nedeniyle, sözleşmeli olarak çalışan Diyanet personelinin maaşlarının artırılmasını önermektedir. Ekim 2022’deki ücret artışı yetersizdi ve 100’den fazla çalışanın istifasına yol açtı.

Sözleşmeli çalışanlar için daha iyi tazminat paketleri uygulamaya yönelik Tianet sistemini düzenleyen No.lu Kanun. Teklifte 633’ün değiştirilmesi istendi.

Diyanet’in stratejik beyanının tam metni, 2024-2028 dönemine ilişkin hedeflerini özetlemektedir:

Diyanet_strategic_report_2024_28

Bu yıl Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ofisi, Diyanet İşleri Başkanlığı’na, kapasitelerini güçlendirmeye yönelik kapsamlı bir planın parçası olarak yurt dışında Türk kökenli sivil toplum kuruluşlarıyla (STK’lar) işbirliği yapma talimatı verdi. Amaç, bu STK’ları Erdoğan hükümetinin yabancı ülkelerdeki siyasi hedeflerini ilerletmeye yönlendirmek için dini motivasyonları kullanmaktır.

Cumhurbaşkanlığı ofisi, Türkiye’nin dış misyonlarından daha nitelikli personel istihdam etmesini, idari ve teknik becerilerini geliştirmesini ve “kültürel diplomasi” olarak adlandırdığı şeye daha fazla mali kaynak ayırmasını talep etti.

Bu yılın başında Diyanet, konsolosluk danışmanları ve ataşeler de dahil olmak üzere yurtdışında çalışan 586 personelin bulunduğunu ve bunların çoğunun sözleşmeli olarak çalıştığını bildirdi. Ancak Dışişleri Bakanlığı’nın 2024 yılı iç raporunda cami ve diğer dini kurumlarda imamlar da dahil olmak üzere toplam 1.497 personelin görevlendirildiği belirtildi.

Sayılardaki eşitsizlik, geçici ve kısa süreli istihdam için görevlendirilen personelden ve Türk İstihbarat Teşkilatı’nın (MİT) yürüttüğü gizli bir programdan kaynaklanıyor. Bu program, din adamlarını ajanlarını yabancı ülkelere göndermek için kılıf olarak kullanıyor.

Türk imamların diaspora toplulukları içerisinde kolaylıkla faaliyet gösterebilmesi ve yerel kuruluşlara ve belediyelere doğrudan erişime sahip olması, Türk istihbaratına sadece bilgi toplamak için değil, aynı zamanda bu topluluklar içindeki potansiyel adayları tespit etmek için de önemli bir fırsat sunmaktadır.

Toplanan bilgiler, Türk istihbaratının, ulusal siyaseti Türk hükümeti lehine etkilemek için kullanılabilecek yerel topluluklardaki zayıf noktaları belirlemesine yardımcı oluyor. Ayrıca yurt dışında protesto ve mitingler düzenlemek için gerektiğinde harekete geçebilecek bir bağlantı ağı kuruyor.

Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Dışişleri Genel Müdürlüğü’nün görev tanımı, yurtdışında görev yapacak personelin seçilmesi, eğitilmesi ve hazırlanmasında istihbarat dahil diğer Türk devlet kurumlarıyla faaliyetlerini koordine etmenin önemini açıkça vurgulamaktadır.

Genelge, kapsayıcı ve geniş bir yetki çerçevesi içinde, müdürlüğün görev alanını tanımlayan genelgede, yabancı topraklarda casusluk yapmak da dahil olmak üzere “kendisine verilen her türlü görevi Türk istihbaratı adına yerine getirmesi gerektiği” belirtiliyor.

Erdoğan hükümeti son on yılda yurtdışındaki casusluk faaliyetlerini önemli ölçüde yoğunlaştırdı; birçok devlet kurumu, istihbarat ve bilgi toplamak için çifte vatandaşlardan yabancı uyruklulara kadar aktif olarak ajanları, varlıkları ve muhbirleri işe alıyor.

Amaç, Erdoğan hükümetine muadilleriyle müzakerelerde nüfuz sağlamak, ev sahibi hükümetlerin politikalarını etkilemek, siyasi hedeflere ulaşmak için harekete geçecek vekiller oluşturmak ve Türk diaspora toplulukları içindeki muhalif grupları bastırmaktır.

Son yıllarda Avrupa’daki Türk imamlar ve camiler, Erdoğan hükümetini eleştirenler ve muhalifleri hakkında casusluk yaptıkları gerekçesiyle soruşturma altına alındı. Başta Almanya, Fransa ve Avusturya olmak üzere pek çok Batı Avrupa ülkesi, Dianet ve Türk camileri üzerinden Türkiye’den gelecek dış müdahaleyi sınırlamak için önlemler uygulamaya koydu.

Stratejik planda, yabancı ülkelerdeki yaptırımlardan kaçınarak imamları incelemelerden daha iyi korumak için Türkiye’nin ev sahibi ülkelerle işbirliği protokolleri imzalaması tavsiye ediliyor. Türk imamların karşılaştığı zorluklara çözüm bulmak için önerilen önlemler arasında din özgürlüğü bahanesiyle kampanyalar başlatılması, müttefik toplamak için uluslararası insan hakları örgütleriyle işbirliği yapılması ve diplomatik çabaların sürdürülmesi yer alıyor.

Plan, halihazırda bu ülkelerin vatandaşı olan Türklerin istihdam edilmesinde ısrar ediyor ve onların imam olarak atanmadan önce Türkiye’de eğitim görmelerini tavsiye ediyor. Dianet, bu girişimi desteklemek amacıyla projeye 608 milyon lira kaynak ayırdı. Avrupa ve Kuzey Amerika’dan binden fazla öğrenci Türkiye’de eğitim gördü ve birçoğu Diyanet’te görev aldı.

Diyanet, Erdoğan hükümetinin iddialı gündemini hayata geçirecek hem insan hem de mali kaynaklara sahiptir. Bu yıl itibarıyla, giriş seviyesi pozisyonlarda işe alınanlar hariç, başta erkekler olmak üzere maaş bordrosunda 140.185 çalışan bulunuyordu. Yaklaşık 90.000 camiyi denetleyen kuruluşun 2024 yılı bütçesi 91,8 milyar liraya ulaştı. Bu rakam, bir önceki yılın 36,5 milyar liralık bütçesine kıyasla yüzde 151 oranında şaşırtıcı bir artış anlamına geliyor.

Erdoğan hükümetinin Eylül ayında sunduğu 2025 yılı için yeni bütçe, bu rakamı 130,1 milyar liraya çıkardı.