Yaraları Taşıyan: Türkiye’nin Olağandışı Gevşeme Döngüsünün Bir Yılı

Yaklaşık 12 ay önce, Türkiye’nin merkez bankası artan enflasyon karşısında, geleneksel para politikasına meydan okuyarak ve artan borçlanma maliyetleri eğilimine karşı bir faiz indirimi döngüsüne girdi.

23 Eylül 2021’de politika yapıcılar kilit faiz oranını %19’a indirmeye başladı. Bankanın Ağustos ayında sürpriz bir indirim daha gerçekleştirmesinin ardından şimdi %13 seviyesinde bulunuyor ve bu da enflasyonun %80’in üzerine çıkmasına yardımcı oluyor.

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, cari fazla yaratmak amacıyla ihracatı ve ekonomik büyümeyi artırmak için hedeflenen uygun fiyatlı kredi sağlamayı umarak alışılmadık bir politika için bastırdı.

Aşağıda, devalüasyonun ve müteakip lira çöküşünün etkilerini gösteren beş çizelge yer almaktadır:

Daling lirası

Zayıflayan bir para birimi ve yükselen enflasyon kokteyli Türkiye’yi uzun süredir rahatsız ediyor ve yükselen enflasyon karşısında oranları düşürmek geçmişin hayaletlerini geri getirdi.

Merkez bankasının gevşeme döngüsüne geçen Eylül ayında başlamasından bu yana Türk lirası TL= dolar karşısında %54 değer kaybetti ve onu o dönemde en kötü performans gösteren gelişen piyasa (EM) para birimi yaptı. Arjantin’in pezosu ARS= ve Ukrayna’nın Grivnası UAH= ile yılın başından bu yana en kötü performans gösteren EM para birimi için rekabet ediyor.

Pahalı yiyecek

Pandemi kaynaklı kapatmalar zaten enflasyonu ateşledi ve bu, Rusya’nın enerji ve gıda fiyatlarını artıran Ukrayna’yı işgaliyle daha da kötüleşti.

Bu, çoğu Rusya’dan birçok tahıl ve diğer gıda maddelerini ithal eden Türkiye gibi ülkelerde şiddetle hissedildi.

Ağustos ayında Türkiye’nin ana gıda ve alkolsüz içecekler sektöründe enflasyon %90,25 artarken, genel yıllık enflasyon geçen yıl Ağustos ayındaki %19,25’ten 24 yılın en yüksek seviyesi olan %80,21’e ulaştı.

Enerji fiyatları

Türkiye enerji ihtiyacının tamamına yakınını ithal etmektedir, dolayısıyla ticaret dengesi ve ithalata bağlı enflasyon oranı petrol fiyatlarına oldukça duyarlıdır.

Brent ham petrolü vadeli işlemleri, geçen Eylül ayından bu yana neredeyse dörtte bir oranında arttı, ancak bu, petrol fiyatlarının Türk Lirası cinsinden ifade edilmesi durumunda % 170’lik bir artış anlamına geliyor – diğer çoğu gelişmekte olan ekonominin emdiğinden çok daha fazla.

Artan petrol fiyatları da Türkiye’nin cari dengesi üzerinde baskı oluşturuyor ve bu da lira üzerinde daha fazla baskı yaratacak.

ticaret sorunu

Geçen yıl açıklanan ekonomik plan kapsamında Türkiye, güçlü ihracat, turizm geliri ve düşük faiz oranları yoluyla cari fazlaya geçmeyi hedefliyor. Ancak bu hedef, küresel enerji ve emtia fiyatları arttıkça kayıyor.

Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre, Türkiye’nin dış ticaret açığı Temmuz ayında yıllık yaklaşık %150 artarak 10,7 milyar dolara ulaştı.

Goldman Sachs, Ağustos ön verilerinin bu eğilimi doğruladığını ve ticaret açığının geçen yıl Ağustos ayındaki 4.3 milyar$’a kıyasla yeniden 11.3 milyar$’a yükseldiğini söyledi. Analistler, küresel bir ekonomik yavaşlamanın ve Avrupa’da beklenen yavaşlamanın ileriye dönük acıyı hafifletebileceğini söyledi.

Artan riskler

Türkiye’nin borcunu sigortalamanın maliyeti, yaygın küresel piyasa sorunları ve Türkiye’nin yüksek enflasyonu, değişen para birimi ve derinden negatif reel faiz oranları karşısında riskten kaçınma nedeniyle son 12 ayda keskin bir şekilde arttı.

S&P Global Market Intelligence verilerine göre, ülkenin beş yıllık kredi temerrüt swapları (CDS) TRGV5YUSAC=MG, 1 Eylül 2021’den itibaren iki katına çıkarak 742 baz puana (bps) ulaştı.
Kaynak: Reuters (Haber Kenan Chevkiley, Halilken Soren ve Azra Chelan tarafından, ek rapor Karin Strohecker tarafından; Düzenleme Jonathan Spicer ve Frank Jack Daniel tarafından)