Türkiye’nin muhafazakar dönüşü sakin Ege’yi birdenbire sarsacak mı?

Afetler ne kadar kötü olursa olsun insanları bir araya getirme özelliğine sahiptir.

1999 yazında hem Türkiye hem de Yunanistan büyük depremlere maruz kaldı: İzmit’teki 6,0 büyüklüğündeki sarsıntı, Atina’yı vuran 7,6 büyüklüğündeki depremden üç hafta önce yaklaşık 18.000 kişinin ölümüne yol açtı, yaklaşık 150 kişinin ölümüne ve 4 milyar dolarlık hasara yol açtı.

Bununla birlikte, her biri diğerinin yardımına koştu ve sıklıkla savaşan komşular arasındaki buz gibi ilişkileri çözdü. Bu “deprem diplomasisi” askeri harcamaların azaltılması, yasa dışı göç ve sınır güvenliği konularında anlaşmalara ve uzun süreli dostluklara yol açtı. 1999’un sonlarında Avrupa Konseyi, Türkiye’ye Avrupa Birliği üyeliği için aday statüsü verilmesine yardımcı oldu.

Şimdi, çeyrek asır sonra, Şubat 2023’te Türkiye’nin güneydoğusunda meydana gelen ve 50.000’den fazla insanın ölümüne yol açan yıkıcı depremin ardından benzer bir değişime tanık oluyoruz. Ağustos 2020’de bir Yunan savaş gemisinin Türkiye kıyılarına yaklaşmasının ardından rakipler savaşın eşiğine geldi ve iki yıl sonra bir Türk analist, Türkiye-Yunanistan çatışmasını “olası” olarak gördü.

Ancak Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Yunanistan Başbakanı Kyriakos Miçotakis, 2023 baharında yeniden seçilmeyi kazanarak güvenlerini ve siyasi iyi niyetlerini artırdılar. Ardından geçtiğimiz Aralık ayında Atina’da yapılan zirvede iki lider bir dizi anlaşmaya imza attı ve Sayın Erdoğan, Ege’nin “barış denizine” dönüştürülmesinden söz etti.

Bu rüya gerçekleşmek üzere olabilir. Turizm sezonu başlarken, bir Türk arkadaş sosyal medyada Türk adalarına yapılan bir Türk gezisinin fotoğraflarını paylaşıyor ve o yalnız değil: Ege adaları Midilli, Sakız, Samos, Kos ve Rodos 21.000’den fazla Türk turisti ağırladı. ay, geçen yılın toplamının neredeyse dört katı.

Bu artış büyük ölçüde, Yunanistan’ın 10 Ege adasına gelen Türk ziyaretçilere yönelik yeni vize uygulamasından kaynaklanıyor. Bundan önce Paris veya Roma’da olduğu gibi Schengen vizesine ihtiyaçları olacaktı. Türk vatandaşlarına yönelik Schengen ret oranlarının keskin bir şekilde artması nedeniyle, son birkaç yılda Türkler için AB çapında vize almak giderek daha nadir hale geldi.

Geçtiğimiz yıl Sayın Erdoğan ve Sayın Miçotakis tarafından Atina’da başlatılan yeni vize programı, Ege’nin müreffeh bir yaza doğru ilerlediğini gösteriyor. Türkiye’nin Akdeniz tatil beldeleri, Yunanistan’ın düşük fiyatları nedeniyle bazı yerli ziyaretçilerini kaybetmiş olabilir, ancak İstanbul bu yıl yine turist girişlerini karşılıyor, yani her şey dengeleniyor.

Türkiye cumhurbaşkanı bir Yunan gazetesine verdiği demeçte, “Diplomasiye temel yaklaşımımız kazan-kazan ilkesidir.” Kathimerini hafta sonu. “Amaç basit: dostluğumuzu güçlendirmek ve ikili ilişkilerimizi tarihte benzeri görülmemiş seviyelere çıkarmak.”

Türk-Yunan ilişkileri yaklaşık on yıl içinde güçlü olabilir ancak bu tür Sünni söylemleri biraz kafa karıştırıcı olabilir. Geçmişteki bariz husumetlere rağmen, eğer bu hafta Ankara’da yapılan zirve bir gösterge olursa, sık sık karşıtlar ayrılmanın bir yolunu bulmuş gibi görünüyor.

Pazartesi günü ortak basın toplantısında konuşan Bay Mitsotakis, “Kanıtlanmış farklılıklarımızla, bugün anlaşmaların paralel yönlerini çizebileceğimizi gösterdik.” dedi.

Aslında ilerleme önemli ama sınırlıdır. Ana anlaşmazlık noktaları – Ege adalarının askerden arındırılması ve deniz sınırları, Kıbrıs ve Doğu Akdeniz enerji hakları – her zaman alevlenme olasılığı taşıyor.

Atina kalmak için harika bir yer. Bir düzine yıldan fazla süren krizin ardından Yunan ekonomisi nihayet toparlanıyor ve 2023’te avro bölgesi ortalamasının iki katı büyüyecek. Avrupa’da parlamento seçimleri yaklaşırken Bay Miçotakis Türkiye’de tedbirli davranmıyor ve esas olarak olumlu iklimi genişletmeyi hedefliyor.

Potansiyel bir çatlak, iktidardaki Adalet ve Kalkınma Partisi’nin (AKP) yakın zamanda İslamcı Yeni Refah Partisi’ne karşı kaybettiği oyların bir kısmını geri alma girişiminde bariz şekilde sağa kaymasıdır. Türkiye’nin İsrail’e uyguladığı ticaret ambargosu bir yana bunun çok az örneği var.

Örneğin geçen hafta İstanbul Kariye Camii’nin büyük açılışına tanık olduk.

Yakındaki Ayasofya gibi, bin yıldan fazla bir süre önce Bizans kilisesi olarak inşa edilmiş, daha sonra Osmanlılar tarafından camiye, 20. yüzyılın ortalarında ise müzeye dönüştürülmüştür. Bay Mitsotakis, son değişikliğin gereksiz olduğunu ve “İstanbul’un zengin tarihine zarar verdiğini” söyleyerek konuyu Sayın Erdoğan ile görüşeceğini ekledi.

Yaz yaklaşırken ilerici Türkler sosyal ve kültürel etkinliklerin ortadan kalkmasından yakınıyor. Geçtiğimiz hafta önde gelen bir Türk gazeteci, bu yıl Rock n Coke, Efes Blues ve Noisen gibi stadyum konserleri ve müzik festivallerinin yokluğuna dikkat çekti. İstanbul’un bugünlerde organik tarım ve sağlıklı yaşama odaklanan Doğal Yaşam Festivali gibi etkinliklere ev sahipliği yapma ihtimali daha yüksek.

Yaz biterken, Türk öğrenciler önceki müfredattan beş zorunlu din dersinden oluşan yeni bir müfredata giriyorlar. Yeni müfredat, Ankara’nın Karadeniz, Doğu Akdeniz ve Ege bölgeleri üzerinde Türk kontrolünü öne süren Mavi Vatan doktrinini savunuyor.

Bu neo-Osmanlı vizyonu, hiç de şaşırtıcı olmayan bir şekilde, Yunan öfkesini kışkırtıyor ve bu komşu rakipler söz konusu olduğunda soru, birisinin elma arabasını altüst edip etmeyeceği değil, ne zaman edeceğidir. Her nasılsa deprem diplomasisinin dostane havası, Türk yetkililerin Kıbrıs’ın MEB iddialarına karşı çıkmaya başladığı ve Yunanistan’ın doğu adalarının kıta sahanlığı olmadığını iddia ettiği 2011 yılına kadar devam etti.

Nispeten bu ikisi için sonsuz bir güzelliktir. Bugün her iki taraf da önemli konularda konuşmayı savunmuyor, bu da aralarındaki uçurumun altını çiziyor. Görünüşte her şey sakin olabilir ama ufukta büyük bir gelişme belirene kadar, bir yanlış adım ya da yanlış bir iletişim, Ege’deki bu tatlı dostluğu sarsma gücüne sahiptir.

Yayınlanma: 15 Mayıs 2024, 04:00