Türkiye’nin LiquidAmber Ormanından | Finans Zamanları

Geçenlerde İngiltere’deki en iyi sonbahar renkleri hakkında yazdığımda, bazılarınız sıvı kehribardan bahsetmem gerektiğini yazmıştı. Katılıyorum, çünkü onlar da parlak bir sonbahar geçirdiler ama ben onları bir köşe için saklıyordum. İşte burada: Ağustos ayında, Türkiye’de bir orman ormanı bulduğumda hayretler içinde kaldım.

Güneybatı Türkiye turistler için zor bir çağrı oldu. 1970’lerin başında Büyük İskender üzerine kitabımı yazdığımda, Türkiye’nin bu bölgesinin ana antik adı olan Likya’dan geçen rotasının bazı bölümleri hâlâ bir maceraydı. Kütüphanelerde haritalara, Yunanca ve Likya yazıtları üzerine uzman araştırmalarına ve 1950’lerin ortalarından kalma garip bir seyahat kitabına güvendim. Likya Kıyısı Freya Stark’ın kaleminden.

Erişim artık çok farklı. Sahil yolları mükemmel. Dalaman Havalimanı, Likya’ya ve komşu Karya’ya açılan kapıdır. Antik alanlar ve botanik kutsal alanlar, asfalt yollardan kolayca ulaşılabilecek mesafededir, ancak turistlerle aşırı kalabalık değildir.

Bu ağustos ayında, erken dönem Hıristiyan metinlerinde anlatılan eski bir tapınak ve koruyu aramak için üç arkadaşımla birlikte Likya kıyısı boyunca doğuya, Temre’ye doğru yola çıktım. Onları bulduk, ancak dağıtım haritalarında vahşi doğada sıvı ambarlar için bir sıcak nokta olarak işaretlenmiş olan Dalyan’a iç kesimlere dolaşmaya başladık. Botanik ve antik tarih genellikle düzgün bir çifttir.

Liquidamber, sonbaharda muhteşem görüntüsü nedeniyle bahçıvanlar tarafından ödüllendirilen, yapraklarını döken güzel bir ağaçtır. Yaprakları beş, bazen yedi loblu, bir çınar ağacının yıldız biçimli versiyonları gibi: en iyi nemli asitten nötr toprağa, temelde açelyaların veya kamelyaların geliştiği her yerde görünürler.

Yemyeşil bir katedraldeki sütunlar gibi, 25 metreden daha yüksek bir yüksekliğe kadar yükseldi ve yüzlerce sıvı amfora içeriyordu.

Kuzey Amerika’ya özgü ve 10 fit uzunluğa kadar büyüyen Gum Ball, küçük bir bahçede denemek için harika. İyi bilinen çeşitleri kır bahçeleri, çiftlikler ve parklar için mükemmel ağaçlardır. Worplesdon renkleri güzel kırmızıdır ve hala İngiliz bahçelerindeki en iyi çeşittir. Lane Roberts sarı, turuncu ve kırmızıya döner ve nötr ila asitli toprakta en iyi sonucu verir. Silver King özellikle güzeldir, sonbaharda pembeye dönen gümüş kenarlı alışılmadık bir çeşittir. Çok daha fazlası var, hepsi iyi ve yararlı bir şekilde listelenmiş landfordtrees.co.uk.

Sonunda İngiltere’de yaklaşık 30 fit ulaştılar. İlerlemeleri çok yavaş ama genç yaşlardan itibaren güzeller. 2020-21’de Londra’dan taşraya taşındıysanız, sonbahar cesaretinizi sınamaya başladığında sizi neşelendirmek için bir kuru ambar dikin.

Ağacın adı gariptir ve Latince’de bir anlamı yoktur. Şimdi nedenini anlıyorum. Liquidambarlar, biri doğu Akdeniz’den orientalis olarak bilinen, diğeri ise Styracyflua olarak bilinen orta ve kuzeydoğu Amerika’dan olmak üzere iki ana gruba ayrılır. Diğerleri Çin, Vietnam ve diğer birçok ülkede görülür, ancak Batı bahçelerinde nadiren yetiştirilir. 16. yüzyılda, Orta Amerika’daki İspanyol botanikçiler, bariz bir nedenle ağaca “liquidamber” adını verdiler: gövdesi delindiğinde kehribar rengi bir sıvı çıkardı. Botanik İspanyolca’dan türetilen başka bir bitki adı düşünemiyorum.

“Styraciflua”, daha sonra açıklayacağım “styrax akışı” için sözde Latince’dir. Ağaçlar, antik çağdaki popülariteleri, özellikleri ve devam eden kullanımları, yayınını büyük antik çağ bilgini Louis Robert’a ithaf eden antik botaniğin duayeni Suzanne Amicus tarafından 2007 yılında incelendi. 1960’ların başında, Türkiye’nin güneybatısındaki seyahatleri sırasında “styrax” ağaçlarından elde edilen reçine ile karşılaşması ilgisini çekti.

Günümüz manzarasının eski geçmişi güçlü bir şekilde aydınlatabileceğine inandığı için, entelektüel yolculuklarında Robert’ın ayak izlerini takip etmeye her zaman değer. Doğu Akdeniz’in sıvı kehribarları, Türkiye’nin güneybatısında yoğunlaşarak Antakya yakınlarındaki dağlık bölgelere kadar uzanır: Rodos adasındaki ünlü Kelebekler Vadisi de dahil olmak üzere birkaç başka yerde yaşarlar. Botanikçiler onları, Tory milletvekillerimizin çoğuna doğru gelen “Üçüncül Anıt” olarak tanımlıyor. Tutankhamun’un mezarında sıvı kehribar ağacından bir parça bulundu, ancak ağaç Mısır veya Afrika’da hiç büyümedi. Bu bir ithalat.

Bir Doğu Akdeniz türü olan Liquidambar orientalis, İngiliz bahçelerinde daha az bilinir, ancak şimdi Türkiye’deki evinde hayranlık uyandırıyor: Orada yaklaşık 3.200 dönümlük bir alan kalıyor, çoğu imarlı ve korunuyor. Güneybatıda, Dalyan şehri onları avlamak için iyi bir yerdir. Burası aynı zamanda nehrin karşı kıyısına tekneyle ulaşılan antik Kanus’u ziyaret edilecek yer: büyüleyici bir hayatta kalma, yüksek bir tepenin üzerinde, antik dünyanın çoğu büyük turistik yerinden daha az ziyaret edilen ve daha ilginç.

Cannes, eski zamanlarda incirleriyle ünlüydü, ancak şimdi sıvı amberler yerel cazibe merkezlerinden biri. Rehberler “kehribar ormanına” geziler sunuyor: Satna’yı kurduk ve Koisis Gölü’ne kendi gezimize gittik. Gölün yakınındaki verimli topraklarda, bütün sıvı ambar ormanları gelişir. Şaşırdım, yol kenarındaki bir koruyu keşfettim, altı yumuşak ama üstü gölgelik, yemyeşil bir katedraldeki sütunlar gibi 25 metre yüksekliğinde. Mütevazi bir Worplesdon’un İngiliz bahçeleriyle zayıf bir ilişkisi var gibi görünüyor.

Bu ağaçların yayılmalarına yardımcı olan ve bazen Kuzey Amerika şehirlerinin sokaklarında bir tehdit olarak kabul edilen dikenli tohumlarına erken geldim. Yol kenarındaki bahçelerin çoğu, bol sakızları için yabani mahsullerden ekilir. Bazılarının budaklı gri gövdelerinde, toplandığı uzun dalları hâlâ görebiliyordum. Kesim, Mayıs ayında ve yazın başlarında, bazen çevre açısından tartışmalı malzemelerle, plastik şişelerin keskin kenarlarında gerçekleşir. Sakız sonbaharda toplanır, şişelenir ve satılır. İngiltere’de bahçıvanlar arboretalarında bu özelliği görmezden gelirler.

Antik çağda, bu sızan sakız “styrax” olarak sınıflandırıldı. Onu üreten ağaçlar ve onu çıkarmak için kullanılan presler birçok antik kentin sikkelerinde görülür ve şimdi bile, ağaçların yaşam alanlarının yakınında, styrax veya storax satılıktır. Eskiler, özellikle kadınlar, onu eski kozmetikler için bir sabitleyici ve rahimler için bir tütsü maddesi olarak kullandılar.

İsim aynı zamanda başka bir Doğu Akdeniz ağacı olan Styrax officinalis’ten ekstrakte edilen farklı bir sakızdan yapılan katı koyu kahverengi bir macuna da uygulandı. Bahçelerde genellikle çok kuru asitli topraklar için hoş bir seçim olan Japonya’dan beyaz çiçekli Styrax japonicus yetiştiririz. officinalis nadirdir, ancak kuru yamaçlarda ve Talian ön bahçelerinde yetiştiği için geleceğin İngiliz ağacı olabilir. Golan Tepeleri’nde bile yetişir. Exodus kitabının 30. bölümünde, Tanrı’nın Musa’ya bahsettiği güzel kokulu kokulardan biridir.

Liquidambar bir meyve suyu üretir, ancak Styrax bir macun halinde katılaşır. Artık sonbaharın sonlarını gelişmiş gözlerle görüyorum. Uzun yıllar bahçecilikle uğraştıktan sonra bahçeleri “küresel biyolojik çeşitlilik cennetleri” olarak etiketledim. Etiket, modern kalabalıkla iyi gider. Bahçıvanlar, evlerini ziyaret etmekten ve barındırdığımız ağaçları ve bitkileri keşfetmekten mutluluk duyar.

En son hikayelerimizden ilk siz haberdar olun — takip edin @FTP özelliği Twitter’da veya @ft_houseandhome Instagram’da