Türkiye belirsiz bir müttefik oldu

Biden yönetimi, Rusya’yı Ukrayna’ya saldırdığı için cezalandırmak ve gelecekte diğer uluslara karşı saldırganlık yapma yeteneğini sınırlamak için iki günlük bir transatlantik birliği güçlendirme işi yaptı. Ancak, bir NATO üyesi olan Türkiye, belirsiz bir müttefiktir. Türkiye, Rusya’yı Ukrayna’ya saldırdığı için eleştirdi, ancak Kremlin’in savaşı finanse etme ve sürdürme yeteneğini sınırlamayı amaçlayan çok taraflı yaptırımlara katılmayı reddetti. Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, bölgesel gücünü ve ekonomik çıkarlarını artırmak için çatışmanın her iki tarafında da oynuyor.

Türkiye uluslararası uzlaşmadan sapmıştır. Erdoğan, Rusya ve Ukrayna ile ekonomik ilişkilerin sürdürülmesinin, ihtilafın Türk ekonomisi üzerindeki etkisini azaltacağına ve siyasi olarak Türkiye’ye fayda sağlayacağına inanıyor.

Rusya ile iş yapmak Türkiye için riskli bir karardır. Türk özel ve kamu bankaları, uluslararası inceleme ve Rusya’ya karşı yaptırımları ihlal ettikleri için sert yaptırımlar olasılığı ile karşı karşıya kalabilir. Yaptırımlar, Türkiye’nin uluslararası piyasalardan borç alma kabiliyetini etkileyebilir.

Erdoğan, Türkiye’nin Rusya ile ekonomik bağlarını korumaya odaklanmış durumda. Türkiye, Rusya için beşinci en büyük ihracat pazarı ve Rusya, Türkiye için onuncu en büyük pazardır. Geçen yıl Rusya, Türkiye’ye ithal edilen gazın yaklaşık yüzde 50’sini, petrolün yüzde 17’sini ve benzinin yaklaşık yüzde 40’ını sağladı. Rusya ayrıca Türkiye’den meyve ve sebzeler için önemli bir ihracat pazarıdır. 2021’de Türkiye, Rusya’ya rekor sayıda yaklaşık 1,5 milyon mt taze meyve ve sebze ihraç etti. Rusya, Türkiye’nin 2,24 milyar dolar değerindeki tahıl ithalatının yüzde 56’sını oluşturuyordu.

Rus turizmi, 2019’da yedi milyon Rus tarafından ziyaret edilen Türk ekonomisine bir diğer önemli katkıdır. COVID-19 salgını seyahati etkilemiş olsa da, Türk yetkililer Türkiye’nin 2022’de turist rekoru kırmasını bekliyor ve Türk bankaları Rus ödemelerini genişletti Elektronik Turist ödemelerini kolaylaştırmak için para transfer sistemi “Mir”.

Birkaç ülke Aeroflot’a inme ve üzerinde uçma hakkını reddetti, ancak Türkiye hava sahasını Rusya’nın devlet havayoluna açık tutuyor. AB, Rus gemilerinin AB limanlarına girmesini yasaklıyor, ancak Türkiye onları memnuniyetle karşılıyor.

Ayrıca Türkiye, Ukrayna’ya askeri teçhizat gönderen NATO üyelerine katılmayı reddediyor. Ukrayna şehirleri füze ve hava gücüyle bombalanırken Türkiye, Washington’un Rusya tarafından tedarik edilen S-400 hava savunma füzelerini Ukrayna’ya devretme önerisini reddetti. Ankara, Ukrayna’nın kendisini savunmasına yardımcı olabilecek diğer Sovyet döneminden kalma silahları göndermeyi de reddetti.

S-400 sistemi ABD-Türkiye ilişkilerinde hassas bir nokta. Satın almaya yanıt olarak, ABD Kongresi üyeleri Yaptırımlar Yoluyla Amerikan Düşmanlarına Karşı Mücadele Yasası (CAATSA) uyarınca Türkiye’ye yaptırım uygulama sözü verdi ve ABD Savunma Bakanlığı, Türkiye’nin F-35 hayalet avcı programına katılımını askıya aldı.

Bu arada Rusya, Mersin ilinde bir Türk nükleer santrali olan Akkuyu’nun inşasına yardım ediyor. Rus yatırım teminatları 20 milyar dolar değerindeki Erdoğan, öngörülebilir gelecek için Türkiye’nin nükleer emellerini Rusya ile ilişkilendiren iki yeni santral inşa etmeye kararlı.

Türkiye, Rus oligarşisi konusunda da bölünmüştü. Bu Rus seçkinleri, 1990’ların özelleştirme döneminde muazzam bir servet biriktirdiler ve servetleri ve Başkan Vladimir Putin ile kişisel bağlantıları sayesinde muazzam bir etkiye sahiptiler. Amerika Birleşik Devletleri, Kanada, Japonya ve Avrupa ülkeleri, varlıklarını dondurarak, seyahatlerini kısıtlayarak ve ticari ilişkilerini hedef alarak Putin’i ve oligarşiyi doğrudan cezalandırdı.

Ancak oligarşi servetini saklamaya çalıştı ve Türkiye, oligarkların sahip olduğu yatlar ve para için en popüler destinasyon haline geldi. Yıllık bazda, Ruslara lüks gayrimenkul satışları neredeyse iki katına çıktı. Birçok Rus oligark, varlıklarını hacizden korumak için Türkiye’de yeni banka hesapları açtı. Ayrıca, Rus şirketleri kendilerini Türk varlıkları olarak yeniden paketliyorlar.

Avrupa Birliği, oligarşi de dahil olmak üzere 217 kişiye ve dört Rus bankasının tamamen yasaklanması da dahil olmak üzere on sekiz kuruluşa yönelik yaptırımları kabul etti. Rus bankalarının uluslararası ödeme işleme sistemi olan SWIFT ile bağlantısının kesilmesi, Rusya’nın finans sektörünü küresel finans sisteminden daha da izole etti. Buna ek olarak, Yediler Grubu yakın zamanda 2.600 Rus ve Belarus yetkilinin yanı sıra Gazprom yöneticilerine yönelik seyahat ve bankacılık yaptırımlarını duyurdu.

Putin’in yakın çevresiyle ilişki kurmanın maliyetinden habersiz olan Erdoğan, Rusya ile Ukrayna arasında arabuluculuk yaparak Türkiye’nin bölgesel etkisini genişletmeye çalışıyor. Mart ayında Türkiye, Rus ve Ukraynalı yetkilileri Antalya ve İstanbul’da bir araya getirdi; Tartışmalarda somut bir ilerleme sağlanamadı.

İki Avrasya ülkesi otokratik yöneticiler tarafından yönetildiğinden, Rusya ve Türkiye’nin belirli bir stratejik ittifakı paylaşması mantıklı. Rusya’nın hükümet sistemi olan Putinizm, siyasi ve mali gücün eski istihbarat görevlilerinin elinde toplanmasıyla karakterize edilir. Erdoğanizm, popülist otoriterliğin bir biçimidir. Doğuştan yozlaşmış, şovenist, milliyetçi ve etnik ve dini azınlıklara karşı ayrımcıdır. Her iki ülkede de hükümet, seçmenlere hizmet etmek yerine liderliğin çıkarlarını ilerletmek için vardır.

Putin’in Rusya’sı, gangsterler ve serseriler tarafından yönetilen kayıp bir dava. Erdoğan’ın diktatörlüğü altındaki Türkiye, parya statüsünün eşiğinde. Erdoğan, savaş ve yaptırımların 2023’te sandık başına giden Türk seçmenin dikkatini dağıtacağını umuyor.

Türkiye bir yol ayrımında. Gerçekten demokratik, azınlıklara ve insan haklarına saygılı bir Türkiye isteyenlerin yolunun temelinde hoşgörülü reform yatmaktadır. Öte yandan, Türkiye Avrupa-Atlantik topluluğunun dışında olduğu için kleptokrat kural ihlalleri ve insan hakları ihlalleri daha da büyük.

David L. Phillips, Columbia Üniversitesi’nde Barış İnşası ve İnsan Hakları Programının direktörüdür. Clinton, Bush ve Obama yönetimleri sırasında Dışişleri Bakanlığı’nda kıdemli danışman ve dış ilişkiler uzmanı olarak görev yaptı.

Fotoğraf: Reuters.