Sütun: Türkiye Seyahatleri – II – Gazete

[Continued from previous column]

Büyüleyici kardeşe çabucak ısındık. Sam’in bahsettiği [meditation ceremony] Cuma günleri Semazen Dervişleri. Dilerseniz onunla gidebilirsiniz.

Arkadaş olmuş yabancılardan bahsetmişken Ürgüp’teki otel müdürünü de unutmamak gerek. Bizi karşılamaya koştuğu andan ziyaretin son vedasına kadar, hesaba katılması gereken bir güçtü.

Kapadokya’nın sunduğu her olası paket turla bizi eyerlemek istedi. Kırmızı Tur, Yeşil Tur, Balon Turu, ATV Turu, Türk Gecesi – adını siz koyun, o sizin için var. Kendi başımıza dışarı çıktığımızda kaybolduk.

Dörtlü tur, daha önce hiç arazi aracı sürmediğim veya etrafta dolaşmadığım için oldukça maceralıydı. ATV her beş dakikada bir dururken kalbim çarparak sürdüm.

Milyonlarca yıl önce volkanların erimiş lavlarını döktüğü yer burası. Dünya soğudukça, kayaların deformasyonu garip şekillere dönüştü. Antik ‘tepecik’ kelimesi onların karakterini tanımlamaya uygun olabilir.

İçlerine girerek, dini misillemelerden kaçarak ve yeraltına inerek insanlar tarafından yabancılaştırıldılar. Romalılar tarafından zulme uğrayan ilk Hıristiyanlar, yakalanmamak için karmaşık warrens’e sığındılar. Daha sonra Haçlı Seferleri sırasında Türklerden saklandılar.

Müslüman-Rum rehberimiz bizi “melek bacaları” olan kanyonlardan 800 yıl öncesine dayanan ve Dünya Mirası olarak korunan yeraltı kiliselerine götürdü. Cesurca renkli resimlerin kalıntıları bizi büyüledi.

Kil ağırdır. İznik’e adını veren kırmızı kil çanak çömlek, yüzyıllar öncesinden Hitit dönemine kadar uzanan motiflerle süslenmiştir. Sisimlerin daha karmaşık olup olmadığını belirlemek zordu. İkincisi kesinlikle daha fazla çeşitliliğe sahipti. Çaydanlık koleksiyonu yaptığım için koleksiyonuma bir İznik çaydanlığı eklemek zorunda kaldım.

İstanbul’a döndüğümüzde, çantalarımız bize ağırlık yaparken, tanıdık mekânlara katılmaktan mutluluk duyduk. Yalla Falafel adlı bir restoranda en iyi falafel ve en sıcak, en baharatlı harissa vardı.

Google Çeviri’de titiz bir arama yaparak ve çılgınca yeni kelimeleri ezberlemeye çalışarak edindiğim Türkçe kelime dağarcığım – telaffuzu doğru zamanda doğru bulamıyorum. Aynı kelimenin kardeş dillerde farklı telaffuz edilmesi kafa karıştırıcıdır.

Arapça, Farsça, Urduca ve Türkçe elveda anlamına gelen Alvidah’ı ele alalım. Ayrıca ünlü bir Bollywood film şarkısı ‘Kabi Alvida Na Kehna’ vardır. [Never Say Goodbye]. Bunu söylemek için cesaretimi topladığımda hâlâ boş boş bakıyordum. Elwhite diyorsun, nazikçe düzeltilmiş duruyorum. Alvida, son bir izin almayı ifade ettiği için yalnızca resmi olarak kullanılır.

Ve sonra gerçekten sevdiğimiz restoran var: Google’ın ‘Polu’s Steakhouse’ olarak çevirdiği Polu et Lokantasi, orada biftek görmememe rağmen. Bolu’nun kim olduğunu ve orada olup olmadığını söylemek zor, çünkü oradaki kimse tek kelime İngilizce anlamadı. Başkası için pirinç aldım. Tezgahın arkasındaki sunucunun birkaç çılgın hareketi ve karşı hareketlerimden sonra tabağı geri koydum ve mesele çözüldü.

Masumiyet Müzesi, antika dükkanlarıyla dolu bir ara sokağa sıkışmış tuğla renkli bir binadır. Etrafta dolaştım – müze kapalıydı – ve birkaç fotoğraf çektim. İstanbul müzelerle dolu. Şehirdeki birçok sarayda tarihi eserler sergileniyor. Bunlar aynı anda hem saraylar hem de müzelerdir.

Her Osmanlı Padişahı kendi sarayını yaptırmıştır. Bu arada, Türkiye’de saray mahal değil, saraydır. 16. yüzyıldan kalma bu sarayları ve Kanuni Sultan Süleyman’ın yaptırdığı heybetli camiyi tasarlayan mimara gösterilen saygı beni çok etkiledi. Mimar Sinan [Architect Sinan] Caminin yakınında, çevresinin dışında gömülü. Adını taşıyan birçok kafe ve çeşitli işletmelerde tanınır. Babür imparatoru Ekber’in onu Delhi’de tasarım yapmaya davet ettiği söylenir, ancak o reddetti.

Babür mimarisini Osmanlı mimarisiyle karşılaştırmadan edemezsiniz. Onlarınki, Avrupa ve Fars dillerinin bir karışımıdır. İndigo çini işçiliği ve altın kenarlarla süslenmiş gri-mavi taş, görenleri hayran bırakıyor. Evet, dikkat çekici sanat eserleri ama bir odanın dört duvarı da çinilerle süslendiğinde, ne kadar sanatsal olursa olsun, kısıtlanmış hissettiriyor. Binalarda taş oyma, kırmızı kumtaşı ve çok az mermer yok.

Harem kompleksini gezmek için fazladan ödeme yapmanız gerektiğini öğrendiğimde şaşırdım – saray biletleri yeterince pahalı. Öğrenmek için neden ayrı ücret? Şüpheci bir ruh hali içinde geçiş kartımı kaydırdım ve turnikeden geçtim.

Haremin muhafız yardımcılarının konaklama yeri olarak tanımlanan büyük bir binaya bağlı bir kapıdan girdik. Hareket ederken kampüsün enginliğini fark ettik.

Belirgin bir hiyerarşik düzen, konutların boyutunu ve dekorasyonunu belirledi. Padişahın annesi Valide Sultan’ın çok güzel konutları vardı. Haremde yaşayan her grup, çivit ve beyaz çinilerle karmaşık desenlerle özenle dekore edilmiş ayrı bir camiye sahipti. Haremde bu kadar çok cami olacağını hiç hayal etmemiştim – hepsi yükseltilmiş bir platform üzerinde büyük bir ibadethanenin etrafına inşa edilmişti.

Sultanın özel odaları avizeler ve aynalarla ışıldıyordu. Dekor Avrupa hissi veriyordu. Odaların gözden kaçırılmaması gereken bir özelliği de hamamları. [bathrooms]. Haremde iki saat dolaştıktan sonra işimiz bitmedi. Mimar Sinan’a olan hayranlığım artarak devam etti.

Mimar Sinan’ın zarif binalarından Kapadokya’nın mağara evlerine kadar Türkiye, bir buket hatırayı sundu. Konya’nın huzur ve sükuneti Bodrum’un çılgınlığıyla çatışabilir. Orhan Pamuk’un romanları beni peribacalarına, Bodrum’un ışıklarına, İstanbul’un güzel atmosferine hazırlamadı.

Yazar, Virginia Üniversitesi Orta Doğu ve Güney Asya Dilleri ve Kültürleri Bölümü’nde profesördür.

11 Eylül 2022’de Şafak, Kitaplar ve Yazarlar kategorisinde yayınlandı