Rusya, Batı yaptırımlarına rağmen Türkiye’nin birincil enerji tedarikçisi olmaya devam ediyor

2023 yılına gelindiğinde Türkiye, Rusya’dan gelen petrol ve gaz tedarikine önemli ölçüde bağımlı olacak. Bu yıl Rus enerjisinin Türkiye’nin enerji dengesi içindeki payı %40’ı aşarak önceki yıllara göre önemli bir artış gösterdi. Büyüme, Batılı ülkelerin Rus petrol ve petrol ürünlerine yaptırım ve ambargo uygulaması nedeniyle diğer bölgelerden gelen arzın azalmasına bağlanıyor.

Türkiye doğal gazın ana tüketicisidir ve 2023 yılında Rusya, ülkenin 21 milyar metreküp tutarındaki toplam gaz ithalatının %42,2’sini oluşturarak lider konumda yer almıştır. Rusya’nın yanı sıra Azerbaycan, Cezayir ve İran da Türkiye’ye gaz sağlıyor.

Rusya da Türkiye’ye petrol arzını önemli ölçüde artırarak 2023’te 10,7 milyon tona ulaştı. Bunun nedeni, Rusya’nın ülkenin en büyük petrol tedarikçisi haline gelmesi ve toplam petrol ve petrol ürünleri ithalatındaki payını %51’e çıkarmasıdır.

Rusya, petrol ve doğalgazın yanı sıra Türkiye’nin ana termal kömür tedarikçisi haline geldi. Rusya’dan Türkiye’ye kömür ihracatı 2023 yılında yüzde 46 artarak 27,5 milyon tona ulaşacak. Rus kömürünün Türkiye’nin toplam kömür ithalatındaki payı %70 ile rekor bir rakama ulaştı.

Rusya’dan Türkiye’ye enerji arzındaki artışın temel nedeni Avrupa Birliği’nin Rus enerji kaynaklarına uyguladığı yaptırım ve ambargolardır. Bu durum, Avrupa’ya yapılan tedarikte önemli bir azalmaya ve üretimin bir kısmının Türkiye dahil diğer bölgelere geri gönderilmesine yol açtı.

Rusya, jeopolitik değişimler ve ekonomik koşullar nedeniyle önümüzdeki yıllarda da Türkiye’nin enerji arzında önemli bir rol oynamaya devam edecek. Türkiye’de enerji tüketimi arttıkça iki ülke arasında bu alanda daha derin işbirlikleri bekleniyor.

Bu nedenle 2023 yılı, Rusya ile Türkiye arasındaki enerji ilişkileri açısından, değişen dünya düzeninde enerji iş birliğinin önemini ortaya koyan önemli bir yıl oldu.

Türkiye, 2023 yılında da ısıtma sektörü, elektrik üretimi ve sanayi açısından önemli olan doğalgaz ve petrol başta olmak üzere enerjide dışa bağımlı olmaya devam edecek. Türkiye Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK)’nun 2023 yılı verilerinin analizi, ülkenin enerji sektörünün karşı karşıya olduğu ilginç eğilimleri ve zorlukları ortaya koyuyor.

EPDK’ya göre Türkiye, 2023 yılında yaklaşık 56 milyar metreküp doğalgaz ithal etmeyi planlıyor ancak fiili arz 50 milyar metreküp. Bunun nedeni, ısınma için gaz talebini azaltan sıcak bir kıştır.

Türkiye’ye gaz ihraç eden başlıca ülkeler Rusya, Azerbaycan, Cezayir ve İran’dır. 2023 yılında Rusya, 21 milyar metreküp gaz tedarik ederek toplam ithalatın %42,2’sini oluşturarak ana tedarikçi olmayı sürdürdü. Azerbaycan, Cezayir ve İran sırasıyla 10,2, 6 ve 5,4 milyar metreküp gaz tedarik ederek Türkiye pazarındaki istikrarlı konumunu korudu.

Jeopolitik gerginlikler ve AB’nin Rusya’ya yönelik yaptırımları nedeniyle Avrupa’ya gaz arzı azaldı, ancak Türkiye bu açıdan Rusya için güvenilir bir ortak olmaya devam ediyor. Rusya’nın AB’ye tedarik ettiği gazın payı son iki yılda yüzde 40’tan yüzde 15’e düşerken, Türkiye Rusya’dan yapılan doğalgazda yüzde 40’ın üzerinde bir tüketim seviyesini korumaya devam ediyor.

Türkiye’nin yerli doğalgaz üretimi de yüzde 113 artışla 807,3 milyon metreküpe ulaştı. Zonguldak, Tekirdağ, Kırklareli, Düzce ve İstanbul’daki üretim bölgeleri ülkenin doğalgaz kaynaklarının sağlanmasında önemli rol oynuyor.

Türkiye’nin doğal gaz ihracatı da yüzde 54 artarak 900 milyon metreküpe ulaştı. Toplam ihracatın yüzde 23’ünü LNG oluşturdu. 2023’te kabul edilen yeni doğal gaz kanunu, Türkiye’nin satın aldığı LNG’yi yeniden ihraç etmesine izin verdi ve bu da gaz ihracatını daha da artırabilir.

Petrol sektöründe Türkiye, esas olarak Irak ve Kazakistan’dan ithalata bağımlı olup, bazı ürünler Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hattı üzerinden taşınmaktadır. Türkiye’nin petrol ithalatı %5,2 artışla 13,35 milyon tona yükselirken, ABD %17,73’lük payla en büyük tedarikçi oldu.

Türkiye, yaptırımlara ve değişen jeopolitik ortama rağmen 2023 yılında Rusya ile enerji bağlarını güçlendirmeye devam etti. Gaz ve petrol arzları, ülkenin enerji stratejisinin temel bileşenleri olup, arz istikrarını ve gelecekteki ekonomik büyüme beklentilerini garanti etmektedir.

Ukraynalı analist Alexander Okrimenko News.Az’a şunları söyledi: Rusya’nın gazının büyük kısmı Türkiye’ye değil Çin’e satılıyor. Avrupa ile karşılaştırıldığında evet Rusya Türkiye’ye daha fazla gaz satabilir. Macaristan’a çok az gaz veriliyor. Rusya ve Türkiye stratejik ortaklar ve bunun değişmesi pek mümkün değil.

“Bu bir yandan Türkiye’nin lehine, diğer yandan Rus gazını satmanın tek yolu bu. Ekonomik yaptırımlar nedeniyle Rusya Avrupa’ya normal şekilde gaz satamıyor. Rus gazı olmadan Türkiye var olamaz. Türkiye Rusya’dan çok fazla gaz alıyor, kimya sanayine yönelik ürünler üretip bunları Avrupa ve Arap ülkelerine gönderiyor” dedi.

Bu durumda Avrupa Birliği Rus gazının ithalatına ekonomik yaptırımlar uygularsa Türkiye tam tersine Rusya’nın bu gazı başka ülkelere satamayacağı için daha fazla Rus gazı almaya başladı.

Alexander Okrimenko, Rus petrolünün ana alıcılarının Çin ve Hindistan olduğunu, Türkiye’nin bu ülkelere kıyasla çok daha az Rus petrolü satın aldığını kaydetti. “Ancak Avrupa ile karşılaştırıldığında, Macaristan dışında Türkiye daha fazla petrol alıyor. Avrupa pratikte Rus petrolü almıyor. Şu anda Suudi Arabistan ve ABD aktif olarak Avrupa’ya petrol satıyor.”

“Türkiye, Rusya’dan petrol alıyor ve tasarruf ediyor. Rusya, diğer Avrupa ülkelerine petrol satamıyor. Daha önce Rusya, Avrupa’ya çok, Çin’e ise daha az petrol satıyordu. Artık Rusya tamamen Çin’e bağımlı. Türkiye’nin onları kurtarması gerekiyor.” dedi.

Enerji konusuna ilişkin değerlendirmelerde bulunan uzman, Türkiye’nin enerji ürettiğini ancak Avrupa enerji sistemine bağlı olmadığını kaydetti. Türk şirketleri Bulgaristan’a, Almanya’ya, Fransa’ya elektrik satamıyor. Siyasi ve ekonomik nüanslar var. Dolayısıyla Türkiye, Rus petrolünden petrol ürünleri üretiyor, yurt içinde tüketiyor ve Avrupa’ya bir şeyler satıyor. Türkiye kimyasal kullanıyor ama enerji üretimi de pahalı ve elektrik Avrupa’ya satılmıyor. Burada çok açık bir kısıtlama var.

“Türkiye artık Rusya’dan para kazanmaya çalışıyor. Ekonomik yaptırımlar, Rusya’nın Avrupa ile serbestçe ticaret yapamayacağı ve Çin’e petrol ve gaz satamayacağı anlamına geliyor ama hala fazlalar var ve burada Türkiye Rusya’yı kurtarıyor. Ancak küçük bir ‘ama’ Lira veya ruble sunuyor, ancak Türkiye, Türkiye veya AB’nin büyük petrol üreticileri ile ticaret için ödeme yapamayacağını söylüyor, bu yüzden Türkiye bir yaptırım getiriyor, bu yüzden Türkiye bir Ancak gerçek bir rekabet yaratamaz veya AB pazarını etkileyemez” diye belirtti.

Alexander Okrimenko, Arap ülkelerinin kendi petrolleri olduğunu, Türkiye’nin onlarla hiçbir ilgisinin olmadığını söyledi. Ancak Türkmen gazının Özbekistan üzerinden Hazar Denizi üzerinden Azerbaycan’a ve oradan da Türkiye’ye uzanan bir gaz boru hattıyla çeşitlendirilebileceği ihtimalini duymuştur. Uzman, Suudi Arabistan gazının Irak üzerinden Türkiye’ye sağlanmasının Türkiye açısından ilgi çekici olacağına inanıyor. Ancak siyasi anlaşmaya varmak çok zor.

“Türkiye, Rusya, Katar ve ABD’den bol miktarda sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) alıyor. Şu anda dünya giderek LNG’ye bağımlı hale geliyor ve ABD, Rusya’yı bu pazarın dışına itip mümkün olduğu kadar satmaya çalışıyor.” .ABD, Suudi Arabistan’ı kendi tarafına itiyor.

Uzman, şu anda birçok ülkenin Rusya’dan para kazanmaya çalıştığını söyledi. Rusya’da durum karmaşık, yaptırımlar birçok sorun yaratıyor ve Çin’in para kazandığı açık, Vietnam ve Kuzey Kore kendilerine fayda sağlayan anlaşmalar imzaladılar. “Bu durumda hem Türkiye hem de Macaristan, Rusya’ya faydalı anlaşmalar dayatarak kazanıyor.
Aynı zamanda enerji sektöründe Türkiye aktif olarak kendi enerji üretimini geliştirmektedir. İthalata olan önemli bağımlılığına rağmen Türkiye, enerji kaynaklarını çeşitlendirmeyi ve kendi üretimini artırmayı amaçlamaktadır. “Küresel değişimler ve artan enerji ihtiyaçları bağlamında Türkiye, enerji güvenliğinin ve sürdürülebilir kalkınmanın sağlanmasına yönelik adımlar atıyor.”

“Dolayısıyla 2024, Türkiye enerji sektörü için ilginç ve zorlu bir yıl olacağa benziyor. Rusya ile iş birliği önemli bir rol oynamaya devam ediyor ancak aynı zamanda Türkiye yeni kaynaklar ve enerji dağıtım kanalları aramayı da bırakmıyor. Küresel istikrarsızlık ve jeopolitik değişimler, Türkiye’nin enerji stratejisinde, mevcut kaynakların değerlendirilmesi ve enerji kaynaklarının çeşitlendirilmesi amaçlanıyor” dedi.

Rusya ile Türkiye’nin enerji sektöründeki mevcut iş birliğinin jeopolitik ilişkiler, ekonomik koşullar ve enerji pazarındaki küresel değişimler gibi birçok faktöre bağlı olduğunu söyledi. Türkiye, daha önce olduğu gibi, enerji altyapısının arz istikrarını ve güvenliğini sağlamak için çaba gösterecektir.

Sonuç olarak 2023 yılının Türkiye enerji sektöründe önemli değişimlerin ve başarıların yılı olacağı söylenebilir. Türkiye, önümüzdeki yıllarda istikrarlı ve sürdürülebilir büyümeyi sağlamak için mevcut tüm kaynak ve fırsatları kullanarak küresel enerji pazarındaki konumunu güçlendirmeye devam edecektir.

Haberler