NATO zirvesi, Türkiye’nin İsveç’in ittifaka katılma hedefini engellemeyi bırakma kararını güçlendirdi

VILNIUS, Litvanya — NATO, Salı günü zirvesini, Türkiye’nin İsveç’in ittifaka katılmasına yönelik itirazlarını geri çekmesinin ardından yeni bir ivmeyle açtı; bu, Batılı liderlerin Rusya’nın Ukrayna’yı işgali karşısında göstermeye can attığı birliğe doğru bir adımdı.

Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın İsveç’in üyeliği yolunda önemli bir adım olan kararı, Litvanya’nın başkenti Vilnius’taki gerilimi azaltacak. Günler süren yoğun görüşmelerin ardından varılan anlaşma, ittifakın gücünü kuzey Avrupa’ya doğru genişletmeye hazırlanıyor.

ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan Salı günü gazetecilere verdiği demeçte, “NATO biriminin öldüğüne dair söylentiler fazlasıyla abartılıyor.”

Anlaşmanın bir parçası olarak Erdoğan, Türk parlamentosundan İsveç’in NATO’ya katılımını onaylamasını isteyeceğini söyledi. Macaristan Başbakanı Viktor Orban’ın da benzer bir adım atması bekleniyor.

Sonuç, Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin Moskova’yı nasıl geri teptiğinin bir örneği olarak NATO’nun genişlemesini lanse eden Başkan Joe Biden için de bir zafer oldu. Finlandiya şimdiden ittifakın 31. üyesi ve İsveç 32. olma yolunda.Her iki İskandinav ülkesi de, savaş Rus saldırganlığına ilişkin korkuları artırana kadar tarihsel olarak tarafsızdı.

NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, İsveç’in üyeliği konusundaki anlaşma nedeniyle “bu zirve daha başlamadan tarihi bir zirve” dedi.

Biden Salı gününe Litvanya Devlet Başkanı Gitanas Nauseda ile transatlantik işbirliğine olan bağlılığını yeniden teyit ettiği bir görüşme yaparak başladı.

Biden, “Burada olan hiçbir şey bizi etkilemiyor” dedi. İsveç’in NATO üyeliğini tamamlama yoluna güvendiğini ifade etti.

Biden ve Erdoğan’ın Salı gecesi görüşmesi planlandı ve Türkiye cumhurbaşkanının diğer bazı taleplerinin nasıl çözüleceği belli değildi. Gelişmiş Amerikan savaş uçakları ve Avrupa Birliği üyeliğine giden bir yol arıyordu. Beyaz Saray her ikisine de destek verdi, ancak meselelerin İsveç’in NATO üyeliğiyle ilgili olmadığı konusunda açıkça ısrar etti.

Biden Pazartesi günü geç saatlerde yaptığı açıklamada, “Avrupa-Atlantik bölgesinde savunma ve caydırıcılığı geliştirmek için Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Türkiye ile birlikte çalışmaya hazırım.”

Kamuya açık bir şekilde yorum yapmaya yetkili olmayan bir yönetim yetkilisine göre, ifade, Biden’ın Türkiye’nin yeni F-16 savaş uçakları edinmesine yardım etme taahhüdüne bir selam niteliğindeydi.

Biden yönetimi, Türkiye’nin ABD’den 40 yeni F-16 artı yükseltme kitleri satın alma isteğini destekledi. Bu, Kongre’deki bazılarının, özellikle de Senato Dış İlişkiler Komitesi Başkanı Bob Menendez’in, D-N.J.’nin Türkiye’nin İsveç’in NATO üyeliğini engellemesi, insan hakları sicili ve diğer endişeleri nedeniyle karşı çıktığı bir hareket.

Washington’da Menendez, Türkiye’ye savaş uçağı sağlama konusunda “çekinceleri olmaya devam ettiğini” söyledi. Menendez gazetecilere verdiği demeçte, Biden yönetimi Türkiye’nin başta komşusu Yunanistan olmak üzere diğer NATO üyelerine karşı savaşta F-16’ları kullanmayacağını gösterebilir ve diğer koşulları yerine getirirse “ilerlemenin bir yolu olabilir” dedi.

NATO liderlerinin iki günlük zirvede soracakları başka büyük sorular var, özellikle de Ukrayna’nın NATO’ya katılma arzusu. Etkinliğe ev sahipliği yapan Litvanya da dahil olmak üzere Baltık ülkeleri, güçlü bir destek gösterisi ve Ukrayna’nın üyeliğine giden açık bir yol için bastırdı.

ABD ve Almanya direndi ve Biden geçen hafta Ukrayna’nın katılmaya hazır olmadığını söyledi. CNN’e verdiği demeçte, Kiev’deki yönetim ve yolsuzlukla ilgili uzun süredir devam eden endişelere atıfta bulunarak, NATO üyelerinin “demokratikleşmeden bir dizi başka konuya kadar tüm nitelikleri karşılaması” gerektiğini söyledi.

Buna ek olarak, bazıları Ukrayna’nın NATO’ya katılımının Rusya için saldırganlığa karşı bir caydırıcı olmaktan çok bir provokasyon işlevi göreceğinden korkuyor.

Stoltenberg Pazartesi günü Foreign Affairs gazetesinde, ittifakın “kriz kararları ve istişareler için bir platform” olacak NATO-Ukrayna Konseyi’ni kurarak “siyasi ilişkilerimizi geliştireceğini” yazdı.

Sullivan, Ukrayna Devlet Başkanı Volodymyr Zelensky’nin Çarşamba günkü zirveye katılmasının beklendiğini ve kendisi ile Biden’ın bir araya gelmesinin planlandığını söyledi.

Stoltenberg, Ukrayna’nın eninde sonunda NATO üyesi olacağını ileri sürdü, bu taahhüt ilk olarak 2008’de Başkan George W. Bush yönetiminde verildi. NATO başkanı daha fazla ayrıntı belirtmedi.

Ancak Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmytro Kuleba, NATO’nun “NATO’ya giden yolumuzu kısalttığını” söylediği bir “Üyelik Eylem Planı” başvurusundan vazgeçmeyi kabul ettiğini söyledi.

Stoltenberg Salı günü bu noktayı tekrarladı.

“Ukrayna NATO’ya çok daha yakın” dedi, “bence bunu diğer NATO kararlarına yansıtmanın zamanı geldi.”

Sullivan, müttefiklerin Ukrayna’nın ittifak üyeliğine giden yolunun “kesin doğasını” tartıştıklarını söyledi. Ancak, zirvenin Putin’in NATO içindeki çatlak umutlarının nasıl gerçekleşmeyeceğini göstereceğine söz verdi.

Her fırsatta hayal kırıklığına uğradı” dedi. “Vilnius hayal kırıklığına uğramaya devam edecek.”

Biden, NATO zirvesinin liderliğinde beş günlük bir Avrupa gezisine çıkıyor.

Başkan Pazartesi günü, tahta çıkışından bu yana ilk kez Windsor Şatosu’nda Kral III. Charles ile bir araya geldiği Birleşik Krallık’ta geçirdi. İklim değişikliğiyle mücadele için mali desteği seferber etmeyi tartıştılar.

Biden, Başbakan Rishi Sunak ile görüşmek üzere Londra’daki 10 Downing Street’i de ziyaret etti. Bu, iki ülke arasındaki yakın bağların bir yansıması olarak altıncı görüşmeleriydi.

Çarşamba günü NATO zirvesi sona erdikten sonra Biden, Finlandiya’nın yakın zamanda NATO’ya katılımını kutlamak ve İskandinav liderleriyle görüşmek için Helsinki’ye gidecek.

Associated Press yazarları Aamir Madani, Washington’dan Zeke Miller ve Lisa Mascaro ve Litvanya’nın Vilnius kentinden Lorne Cook bu rapora katkıda bulundu.