Köprüler kurmak mı yoksa yıkmak mı? Jeopolitik bir kargaşaya neden olan üç yeni geçiş

Köprüler, daha önce bağlantısı olmayan insanları, bölgeleri ve kara kütlelerini olağanüstü mühendislik başarılarıyla birbirine bağlar.

Son zamanlarda, yapımıyla ilgili şakalar birçok politikacının favori ifadesi haline geldi. Donald Trump’ın başkanlığının ardından “Duvarlar değil, köprüler inşa ediyoruz” sözü kendiliğinden ortaya çıktı.

Ancak, köprülerle ilgili metaforlar, gerçek köprülerin sahip olabileceği etkiye kıyasla sönük kalıyor.

Binlerce yıl önce köprüler dünyamızı şekillendirdi, jeopolitiği değiştirdi ve bizde uzun süreli etkiler bıraktı.

Londra, birçok şehir gibi, köprü sayesinde bugün olduğu gibi var. MS 43’te Romalılar Londra’da ilk köprüyü inşa ettiler ve Londinium (daha sonra bugün bildiğimiz başkent oldu) yerleşimi geçiş noktasının çevresinde hızla büyüdü.

Londra Köprüsü’nün siyasi önemi, Romalıların erişimlerini genişletmelerine yardımcı olması ve Britanya’daki hareketlerini güçlendirmesiydi.

Günümüze hızlı bir şekilde gelirsek, köprülerin öneminin her zamankinden daha belirgin olduğunu görüyoruz.

Örneğin, son aylarda Ukrayna kuvvetleri, Rus kuvvetleri tarafından kontrol edilen bir dizi köprüyü hedef aldı. Bunun etkisi, Rusya’nın belirli bölgelerdeki kuvvetleri ikmal etme kabiliyetinde önemli bir azalma oldu.

İşte jeopolitik iklimi değiştiren yakın zamanda inşa edilmiş üç köprü.

1915 yılında Çanakkale Köprüsü, Türkiye

1915 Çanakkale Köprüsü bu yılın başlarında tamamlandığında dünyanın en uzun asma köprüsü unvanını aldı.

3,500 metreden fazla uzanan 2,8 milyar dolarlık (2,85 milyar Euro) köprü, uçtan uca yanlarında bulunan on bir Eyfel Kulesi’nden daha uzun.

Proje, başından beri Türkiye ve cumhurbaşkanı için siyasi bir çaba olarak görüldü.

1915 yılı, Osmanlı Donanması’nın I. Dünya Savaşı’nın Gelibolu Seferi sırasında İngiltere ve Fransa donanmaları karşısında önemli bir zaferi olurken, 2023 metrelik ana menzil uzunluğu Türkiye’nin yüzüncü yılıyla ilişkilendiriliyor.

Gelibolu, Müttefikler için bir felaketti, ancak Batılı güçleri yenme mücadelesi, 1923’te modern Türkiye Cumhuriyeti’ni başlatacak olan Kurtuluş Savaşı’nın temellerini attı.

Yüzyılı aşkın bir süre önce Çanakkale’de kazanılan kesin zafer gibi, yapı bir mesaj vermek üzere tasarlandı.

Bununla birlikte, köprü, Türk Boğazı’nda Avrupa’yı Asya’ya bağlayan sadece altı geçişten biri olduğu için jeopolitik nedenlerle de önemlidir.

Bunlar arasında 1915 Çanakkale Köprüsü İstanbul dışında kalan tek köprüdür.

Geçiş, daha önce yavaş olan feribot seferlerini altı dakikalık bir sürüşe indirecek. Ekonomik etki analizine göre, proje yerel ekonomiye 2,44 milyar Avro (2,5 milyar Avro) ve ekonomik üretime 5,4 milyar Avro (5,5 milyar Avro) katkıda bulunacaktır.

Köprünün açılışında mega altyapı projelerine düşkün olan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, “Ülkemizin yatırım, insan gücü ve ihracatta öne geçmesinde bu projelerin büyük payı var” dedi.

Peljesac Köprüsü, Hırvatistan

Belki de son yıllarda inşa edilen en etkili köprü, Hırvatistan’daki Pelješac Köprüsü.

Köprü, Hırvatistan’ın kuzeyini, popüler turistik şehir Dubrovnik’i içeren güney yerleşim bölgesi ile birleştiriyor.

Avrupa Birliği’ne göre, Avrupa Birliği ile ortak finanse edilen ve Temmuz ayında açılan 525 milyon Euro’luk köprü, Adriyatik kıyısı boyunca seyahat sürelerini 37 dakika kısaltacak.

Köprü yapılmadan önce, Hırvatistan’ın farklı bölgeleri arasında seyahat eden insanlar ve mallar Bosna’dan geçmek zorundaydı.

AB tek pazarının temel ilkelerinden biri sorunsuz seyahat ve ticarettir, ancak Bosna AB üyesi olmadığı için her iki sınırda da gümrük kontrollerinin yapılması önemli gecikmelere neden olmuştur.

Bu ilke genellikle ülkeler arası seyahat bağlamında konuşulurken, Pelješac Köprüsü artık ülke bazında sorunsuz seyahate imkan veriyor.

Yapı, Hırvatistan’ın iki bölümünü on yıllardır ilk kez birbirine bağlıyor; Belki de bu yüzden ülkenin Başbakanı Andrei Plenkovich, köprünün “lüks değil, gereklilik” olduğunu söyledi.

Projenin yüzde 85’i Avrupa Birliği tarafından finanse edilirken, köprünün yapım ihalesini Çinli bir şirket kazandı.

Kazungula Köprüsü, Botsvana / Zambiya

Kazungula Köprüsü benzersiz bir sınırda yer almaktadır.

Zambezi Nehri üzerinden geçen köprü, Afrika ülkeleri Botsvana ve Zambiya’yı iki ülkenin sınırlarının Zimbabve ve Namibya ile birleştiği bir noktada birbirine bağlar.

Aslında, karayolu ve demiryolu köprüsü komşu Zimbabve’ye girmekten kaçınmak için kıvrılıyor.

2021’de açılan bağlantı, ana transit koridorda seyahat eden araçlar için sorunsuz geçiş sağlıyor.

923 metrelik köprünün yapımından önce daha verimli bir feribot sistemiyle geçişler kolaylaştırılmış ve sınırlar uzun gecikmelerle biliniyordu.

265 milyon dolarlık (265 milyon €) köprü, yalnızca karayoluyla mal ve insan taşımayı değil, aynı zamanda demiryolu geçişi aktif hale geldiğinde demiryoluyla da taşımayı kolaylaştıracak.

Yapısal sınırlamalar nedeniyle, herhangi bir tren geçtiğinde köprünün geçici olarak karayolu trafiğine kapatılması gerekecek, ancak bu hala tekneyle geçmekten daha verimli.

Malların ve insanların demiryolu ile hızlı bir şekilde taşınabilmesi, ulaşım koridorunun daha çevre dostu olmasına yardımcı olmakla kalmayacak, aynı zamanda önemli bir jeopolitik ve ekonomik gelişmeyi temsil edecektir.

Projeyi kısmen finanse eden Afrika Kalkınma Bankası’nın (AfDB) 2015 tarihli bir raporu, Afrika’daki demiryollarının eksikliğinin büyümeyi sınırladığını ve navlun oranlarını artırdığını tespit etti.

Köprünün tamamlanması, rota boyunca seyahat eden Güney Afrika ihracatının rekabet gücünü artıracak.

Yeni köprü, dünyada büyük miktarlarda demir üreten bir bölgeden hammadde akışını da artıracak.

Kazungula Köprüsü, dünyanın dört bir yanındaki ülkelerin önemli hammaddelere erişimi korumaya çalıştığı bir zamanda bu malzemeler için önemli bir geçiş yolu olacak.