Biden, su havzalarında Türkiye’ye meydan okuyan Ermeni Soykırımı’nı itiraf etti

ABD Başkanı Joe Biden Cumartesi günü, 1915’te Osmanlı güçleri tarafından Ermenilerin öldürülmesini soykırım olarak değerlendirdi, Türkiye’nin on yıllardır uyguladığı baskılara meydan okuyan yüzbinlerce ölümün torunları için bir dönüm noktası.

Biden, Türk lider Recep Tayyip Erdoğan’ın karardan haberdar olmasının ve NATO müttefikine yönelik öfkeyi azaltmaya çalışmasının ardından, yıldönümünü kutlayan bir açıklamada soykırım kelimesini kullanan ilk ABD başkanı oldu.

Biden, “Osmanlı döneminde Ermeni Soykırımı’nda ölenlerin ruhlarını hatırlıyor ve bu tür vahşetlerin bir daha yaşanmaması için taahhüdümüzü yeniliyoruz.” Dedi.

“Tarihi teyit ediyoruz. Bunu suçlamak için değil, olanların bir daha olmamasını sağlamak için yapıyoruz.”

Açıklama, Ermenistan ve onun geniş diasporası için muazzam bir zaferdir. 1965’te Uruguay’dan başlayarak, aralarında Fransa, Almanya, Kanada ve Rusya’nın da bulunduğu ülkeler soykırımı kabul ettiler, ancak Amerikan açıklaması, geçmiş cumhurbaşkanları döneminde yakalanması zor olan kritik öneme sahip bir hedefti.

Erdoğan, İstanbul Ermeni Patriğine yaptığı açıklamada, tartışmaların “üçüncü şahıslar tarafından siyasallaştırılması” değil, “tarihçiler tarafından yürütülmesi gerektiğini” söyledi.

Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Biden’den kısa bir süre sonra tweet atarak “Kelimeler tarihi değiştiremez veya yeniden yazamaz” demişti. “Tarihimizdeki hiç kimseden ders almayacağız.”

Resmi Anadolu Haber Ajansı, Türk Dışişleri Bakanlığı’nın daha sonra ABD Büyükelçisi David Satterfield’i memnuniyetsizliğini ifade etmek için çağırdığını ve Biden’in kararının ilişkilerde “onarılması zor bir yaraya” neden olduğunu belirtti.

Biden’in düşüncesine ilişkin bir açıklama yapan bir yönetim yetkilisi, Demokrat başkanın insan haklarına yeni bir öncelik verme taahhütlerine atıfta bulundu ve Amerika Birleşik Devletleri’ndeki sistemik ırkçılık konusundaki açıklığını vurguladı.

Yetkili, dünyanın dört bir yanında, “İnsanlar kendi ülkelerinde acı veren tarihi gerçekleri kabul etmeye, işlemeye ve bunlara değinmeye başlıyor. Bu kesinlikle burada Amerika Birleşik Devletleri’nde yaptığımız bir şey.” Dedi.

Bir asırlık bekleyiş

Hristiyan azınlığın I.Dünya Savaşı’nda Rusya’nın rakibi ile işbirliği yaptığından şüphelenen Osmanlı İmparatorluğu’nun son günlerinde 1915’ten 1917’ye kadar 1,5 milyon Ermeni öldürüldü.

Yabancı diplomatların açıklamalarına göre Ermeni nüfusu tutuklanarak Suriye çölüne sınır dışı edildi ve birçoğu vuruldu, zehirlendi ya da hastalık kurbanı oldu.

Osmanlı İmparatorluğu’nun küllerinden seküler bir cumhuriyet olarak ortaya çıkan Türkiye, 300.000 Ermeninin ölmüş olabileceğini kabul ediyor, ancak çok sayıda Türk’ün öldüğü çatışma ve kıtlıkta can verdiklerini söyleyerek soykırım olduğunu kesin bir şekilde reddediyor.

Tanınma, en büyük suç olan Meds Yeğern’in tazminat ve mülk iadesi çağrıları ile Ermeni ve Amerikan Ermenileri için en önemli öncelikti ve Türkiye destekli komşu Azerbaycan’a daha fazla destek çağrısında bulundu.

Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı, Biden’in açıklamasının “1915 olaylarının tarihsel gerçeklerini çarpıttığını” söyledi ve Türkiye’nin “siyasetçiler tarafından değil tarihçiler tarafından öldürülen cinayetleri inceleme” çağrısını tekrarladı.

Azerbaycan, geçen yıl, Ankara’nın müttefiki Bakü’yü desteklediği ve Ermenistan’ı şok ettiği tartışmalı Dağlık Karabağ bölgesi üzerindeki savaşta Ermenistan’ı mağlup etti.

Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, Biden’a “adalete doğru attığı güçlü adım ve Ermeni Soykırımı kurbanlarının mirasçılarına verdiği paha biçilmez destek için” teşekkür etti.

Ermenistan’ın başkenti Erivan’da 41 yaşındaki Talin Nurian, halkının yıllardır bu anı beklediğini söyledi.

AFP’ye “Bunu Biden’dan önce istedik” dedi. “Sanırım artık Türkiye korkacak çünkü tüm ülkeler tanımaya (soykırımı) başlayacak.”

Üç ay önce ABD başkanının göreve gelmesinden bu yana aralarındaki ilk görüşme olan soykırımın tanınması konusunda Erdoğan’a çağrı yapan Biden, sonuçların kontrol altına alınmasını umduğunu belirtti.

Yetkililer, kendilerini Haziran ayında Brüksel’de yapılacak bir NATO zirvesinin oturum aralarında bir araya gelmeye davet etme konusunda anlaştıklarını söylediler.

Açıklamaların ve ABD büyükelçisini çağırmanın ötesinde, Türkiye, soykırımı tanımak için daha önceki Batı hamlelerine karşı alınan öfkeli önlemlerin aksine, herhangi bir misilleme adımını hemen açıklamadı.

Son yıllarda, NATO’nun rakibi Rusya’dan büyük bir hava savunma sistemi satın alması ve Suriye’deki ABD yanlısı Kürt savaşçılara yönelik saldırıları nedeniyle Türkiye ile gerginlikler keskin bir şekilde arttı.

Sorunlu ittifak

ABD Kongresi 2019’da ezici bir çoğunlukla Ermeni Soykırımı’nı tanımaya oy verdi, ancak Trump yönetimi ABD’nin resmi çizgisinin değişmediğini açıkça belirtti.

Sol Eğilimli Amerikan İlerleme Merkezi’nde Türkiye uzmanı olan Alan Makovsky, 2019 Kongre kararının ABD-Türkiye ilişkileri üzerinde “somut bir etkisi olmadığını” söyledi ve Biden’ın ilerlemesinin yolunu açtı.

Cumartesi günü New York’taki Ermeni yanlısı bir mitingde, aralarında yüzlerce kişi vardı, büyük büyükbabası pogromlar sırasında Osmanlılar tarafından kesilen 33 yaşındaki Aram Bowen’di.

“Türkiye bunu soykırım olarak tanımayacaktır” dedi.

“Yani bizim için pek çok düzeyde, bunun dünya çapında resmileşmesine en yakın şey, Amerika Birleşik Devletleri ve başkanın soykırımı tanıdığı zamandı.”

Washington, Amerika Birleşik Devletleri | Fransa Basın ajansı