Analiz: Savaş, Türklerin batıya yayılması için kaçırılmış bir fırsattır

ANKARA (Reuters) – Geçen hafta Moskova’ya gitmeden önce Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres, Recep Tayyip Erdoğan ile görüşmek için Ankara’ya geldi ve Türk liderin Ukrayna’daki savaşı sona erdirmek için gösterdiği diplomatik çabalara övgüde bulundu.

Tokalaşmadan iki saatten kısa bir süre sonra, Ankara’nın savaşan taraflar arasında arabulucu olarak benzersiz rolüyle Batı’da yarattığı iyi niyetin çoğu, Türkiye’nin ilişkilerdeki çözülmeden yararlanma şansını baltalayarak kayboldu.

Dönüm noktası, bir İstanbul mahkemesinin 2013 yılında hükümet karşıtı protestolardaki rolü nedeniyle bir hayırsever olan Osman Kavala’yı müebbet hapis cezasına çarptırması ve pek çok kişinin siyasi olarak gördüğü bir davada Batı’nın serbest bırakılması çağrılarına karşı çıkmasıyla geldi. Daha fazla oku

25 Nisan’da telefonundan adreslerin gelişini hevesle izleyen Batılı bir diplomat, kararın, Ukrayna konusunda siyasi puanlar almasına rağmen Erdoğan hükümetine “bazı konularda güvenilemeyeceğini” vurguladı.

Başka bir elçi kararı “en kötü durum senaryosu” olarak nitelendirdi.

Sekiz diplomat Reuters’e, kararın Türkiye’nin Moskova’ya yakın kalırken Batılı ülkelerle gergin ekonomik ve siyasi bağları düzeltme emellerine bir darbe olduğunu söyledi ve Erdoğan buna karşı yaptırımlara karşı çıktı.

Bunun Batı’nın yakınlaşma umutlarını da yıktığını söylediler.

Bu, Rusya ve Ukrayna dışişleri bakanları ve barış müzakerecileri arasındaki savaş zamanı müzakerelerine tek başına ev sahipliği yapan Türkiye’nin bir yansımasıdır. Ankara, yaptırımların kademeli olarak kaldırılması ve savunma sanayii üzerindeki kısıtlamaların kaldırılması da dahil olmak üzere Batı’nın savaşı sona erdirmeye hazırlanmasını istiyor.

Ayrıca ABD, Fransa ve İtalya da dahil olmak üzere NATO müttefikleri ile daha fazla işbirliği ve artan ekonomik sorunların ortasında seçimlere doğru Batı ile mevcut gerilimlerin hafifletilmesini istiyor.

Bazı diplomatlar, son anketlerin Erdoğan’ın kaybedebileceğini öne sürdüğü 2023 seçimleri öncesinde Erdoğan’ın konsolidasyonu konusunda temkinli davranmanın, AB’nin gümrük birliğini modernize etmede ilerleme de dahil olmak üzere anlamlı ticaret veya yatırım anlaşmaları şansını baltaladığını söyledi.

Erdoğan ve yetkililer, savaşın müttefiklerini Türkiye’nin jeopolitik önemi konusunda bilinçlendirdiğini ve Ankara’nın Ukrayna’ya yönelik dengeli politikasının memnuniyetle karşılandığını, hatta takdir edildiğini söylüyorlar. Görüşülen diplomatlar bu değerlendirmeye katıldı.

Türk yetkililer, Batı’nın Türkiye’nin yaptırımlar konusundaki tutumunu anladığını ve Ankara’nın yaptırımlardan kaçmak için bir sığınak olmayacağını da sözlerine ekledi.

Hafta sonunda, Erdoğan’ın sözcüsü ve dış politika baş danışmanı İbrahim Kalın, Cumhurbaşkanı Volodymyr Zelensky ile görüşmek üzere Kiev’e sürpriz bir ziyarette bulundu. Daha sonra savaşı sona erdirmenin yollarını tartıştığını söyledi.

Diplomatlar, Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik saldırıları yaz boyunca devam ederse, NATO’nun en büyük ikinci ordusuna sahip olan Türkiye’nin, Ukrayna’ya desteğini artırması için Washington ve Brüksel’den artan bir baskı görebileceğini söylediler.

Zaten Kiev’e silahlı insansız hava araçları gönderdi, Karadeniz’e giden bazı Rus deniz yollarını kapattı ve Suriye’ye ve Suriye’den Rus uçuşlarını engelledi.

Üçüncü bir diplomat, Türkiye’nin müzakereleri kolaylaştırma ve Moskova’ya yönelik yaptırımlara karşı çıkma tutumunun prensipte “uzun bir süre devam edebileceğini” söyledi.

Çatışmada Ukrayna’ya yönelmenin, Rusya’yı turizmi ve yoğun enerji akışını veya her ikisini birden keserek Türk ekonomisini cezalandırmaya sevk edebileceğini söyleyen kişi, fırsatın Ankara için nasıl bir krize dönüşebileceğinin altını çizdi.

Savaş nedeniyle artan enerji maliyetleri, Türk para krizini daha şimdiden alevlendirdi ve enflasyonu %61’e çıkararak Erdoğan’ın 2023 seçimlerinin ortasındaki beklentilerini karmaşık hale getirdi.

Bazı analistler, bazı eleştirmenlerin Erdoğan’dan etkilendiğine inandığı mahkemeler tarafından verilen Kavala’nın kararının, oylama öncesinde muhalefetin uyarısına yol açtığını söyledi. Başkanın savaşın verdiği diplomatik kapak tarafından cesaretlendirilmiş olabileceğini de eklediler.

Washington merkezli Ortadoğu Enstitüsü’nde yerleşik olmayan bir akademisyen olan Birol Paskan, “Erdoğan Batı tarafından dışlanmak istemiyor, ancak olduğu gibi, Türkiye için güçlü bir adam olarak kabul edilmesini istiyor” dedi.

Erdoğan’ın iktidardaki yirmi yılı boyunca, Batılı liderler Türkiye’nin haklar ve muhalefet üzerindeki baskısını eleştirdiler. Almanya, Türkiye’nin Berlin büyükelçisini Kavala’nın Washington’un da “haksız” olarak nitelendirdiği kararı üzerine geri çağırdı ve Ankara’nın Alman büyükelçisini yanıt olarak geri çağırmasını istedi. Daha fazla oku

Türkiye, mahkemelerinin bağımsız olduğunu ve hukukun üstünlüğünü geliştirmek için adımlar attığını söylüyor, ancak yargının içişlerine karıştığı gerekçesiyle yerel ve uluslararası eleştirileri de reddediyor.

Türkiye’nin Moskova’dan uçuşlara izin vermek de dahil olmak üzere savaş konusundaki tutumu, onu Rus vatandaşları, para ve hatta oligark yatları gibi yaptırımlı varlıklar için ilk varış noktası haline getirdi.

Üç Batılı diplomat, bunun ABD veya Avrupa’yı Moskova ile iş yapanlara karşı “ikincil yaptırımlar” uygulamaya sevk edebileceğini söyledi. Daha fazla oku

Elçilerden biri, “Ankara’dan yaptırımlarımızı uygulamasını istiyoruz. Bunların ihlal edildiği ortaya çıkarsa muhtemelen ikincil yaptırımlar olacaktır.” dedi.

Bir başka potansiyel baskı, Türkiye’nin Birleşmiş Milletler tarafından paylaşılan Ukrayna’daki savaşı bir an önce sona erdirme ve Ankara’nın Batı ve Rusya ilişkilerini dengelediği bir dünyaya mümkün olduğunca geri dönme arzusudur.

Bunun yerine, Amerika Birleşik Devletleri ve diğer bazı ülkeler savaşın doğru koşullarda bitmesini istiyor. ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin geçen hafta Washington’un Moskova’nın tekrar işgal edemeyecek şekilde “zayıfladığını” görmek istediğini söyledi.

Ancak Türkiye’nin Rusya ile ilişkilerini yeniden gözden geçirmesi bekleniyor.

Ankara’nın Rus S-400 savunmasını satın alması, 2020’de ABD’nin Türkiye’ye yönelik yaptırımlarını tetikledi ve ilişkilerin bozulmasına neden oldu.

Üç diplomat, geçen yıl ABD yapımı 40 F-16 uçağı siparişinin ve Ukrayna ile işbirliğinin, Washington’un Türkiye’nin S-400’lerden vazgeçmesi yönündeki talebi üzerinde bir uzlaşmanın önünü açabileceğini söyledi. Daha fazla oku

Fransız-İtalyan Eurosam’dan olası bir SAMP-T füze savunması satın alma konusundaki görüşmelerin yoğunlaşmasının da yeni ve daha odaklı NATO işbirliğini yansıttığını söylediler. Daha fazla oku

Ace Toksabay tarafından ek raporlama. Mike Collette White ve William McClain tarafından düzenleme

Kriterlerimiz: Thomson Reuters Güven İlkeleri.