Analiz – Ekonomi zarar görürken Türkiye dış politikada yeni bir Batı eğilimi belirliyor

Hüseyin Hayatsifer’in yazdığı, Cesar ve Porco Caracas’dı.

ANKARA/İSTANBUL (Reuters) – Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Türkiye’yi Batılı müttefiklerinden uzaklaştırdıktan sonra ABD’yi memnun eden ve Rusya’yı kızdıran hamlelerle rotasını değiştirdi.

Dış politikanın yeniden düşünülmesi, Erdoğan’ın yeniden seçilmesinden altı hafta sonra yaptığı daha geniş çaplı yeniden ayarlamanın bir parçası: Erdoğan ayrıca, Türkiye’nin hiperenflasyon ve para biriminin çöküşünden sorumlu tutulan alışılmışın dışında maliye politikalarını tersine çevirerek ekonominin rotasını değiştirdi.

Erdoğan’ın Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile ilişkileri, Türkiye’nin geleneksel Batılı müttefikleriyle ilişkilerini yıllardır etkiledi ve Erdoğan’ın giderek artan otoriter yönetimine ilişkin endişeler de dahil olmak üzere diğer faktörler.

Ancak Erdoğan’ın Pazartesi günü İsveç’in NATO’ya katılmasına onay vermesi -aylardır karşı çıktığı bir hareket- Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin ardından ittifakı güçlendirmeye çalışan Batılı liderler tarafından memnuniyetle karşılandı.

Daha sıcak bir ton, Moskova’nın geçen hafta Ankara’nın Cumhurbaşkanı Volodymyr Zelensky’ye bir esir takası anlaşması uyarınca Türkiye’de tutuklu bulunan beş Ukraynalı lideri iade etmesine izin verdiği zamanki tepkisiyle tezat oluşturuyordu.

Moskova, hareketi Türkiye’nin arabuluculuğu yaptığı anlaşmanın ihlali olarak kınadı ve Ankara’nın liderleri Türkiye’de tutma sözü verdiğini söyledi ve bilgilendirilmediğinden şikayet etti.

Analistler, Erdoğan’ın Ukrayna’nın NATO’ya katılımına destek beyanı da dahil olmak üzere hamlelerinin tesadüfi olmadığına inanıyor.

Chatham House adlı düşünce kuruluşundan Galip Dalay, “Son yıllarda Türk-Rus ilişkilerinin çok ileri gittiği algısı var. Bu, net bir yeniden dengelenmeye işaret ediyor” dedi.

Dalay, bunun en önemli sebeplerinden birinin Türkiye’nin içinde bulunduğu ekonomik durgunluktan çıkıp yabancı yatırımı canlandırma çabası olduğunu belirterek, Batı ile gergin ilişkilerin ekonomiyi ve yatırım akımlarını zayıflattığını kaydetti. Türkiye, Körfez Arap yatırımlarını çekmeye başlarken daha fazlasına ihtiyaç olduğunu söyledi.

hikaye devam ediyor

“Türkiye, Türk-Rus ilişkilerinin ciddi şekilde zarar görmesini istemiyor, ancak bunun ilişkiler üzerinde kaçınılmaz bir etkisi olacak. Erdoğan, seçimlerden sonra daha fazla manevra alanı olduğunu hissediyor.”

Türkiye Cumhurbaşkanlığı iletişim ofisi, yorum talebine hemen yanıt vermedi.

F-16’lar, vizesiz seyahat

Ankara’nın İsveç’e NATO’ya katılması için yeşil ışık yakmasından bir gün sonra Washington, Kongre ile istişare ederek F-16 savaş uçaklarının Türkiye’ye transferine devam edeceğini söyledi. Türkiye, Ekim 2021’de mevcut savaş uçakları için savaş uçakları ve yaklaşık 80 yükseltme kiti satın almak istediğini söyledi.

Hem Türk yetkililer hem de Biden yönetimi, Ankara’nın İsveç’in NATO’ya üyeliğini onaylamasının Türk muhalefetine hitap etmek için aylarca süren müzakerelerde F-16’ların satışıyla bağlantılı olduğu yönündeki her türlü öneriyi reddetti.

Reuters’e konuşan üst düzey bir Türk yetkili, Türkiye’nin Batı ile ilişkileri geliştirmeye çalışırken Rusya ile ilişkilerine zarar vermeyeceğini, Batı’nın Türkiye’yi finansal ihtiyaçları konusunda desteklemesi gerektiğini sözlerine ekledi.

Erdoğan’ın Putin’le bağları, Ukrayna’daki savaşı çevreleyen diplomaside büyük önem taşıyor ve Ukrayna’nın Karadeniz limanlarından güvenli bir şekilde tahıl ihracatı için bir anlaşma yapmasına yardımcı oluyor.

Ancak Moskova’nın, Batı’nın Rusya’nın tahıl ve gübre ihracatının önündeki engelleri kaldırma sözünden döndüğünü söylediği için geri çekilmekle tehdit ettiği anlaşmanın süresi 17 Temmuz’da dolacak.

Kremlin sözcüsü Dmitry Peskov Pazartesi günü yaptığı açıklamada, Putin’in şu anda anlaşmayı yenilemek için Erdoğan ile görüşme planı olmadığını ve Putin’in Türkiye’yi ne zaman ziyaret edeceğinin bilinmediğini söyledi.

Erdoğan, Ukrayna’yı işgali nedeniyle Rusya’ya karşı Batı yaptırımlarına katılmayı reddettiği için Ankara, Moskova için önemliydi. Uçuşlar ve ticaret devam ediyor ve Türkiye, Rus gazının ender müşterisi.

Moskova, bir ticaret ortağı ve önemli bir turizm geliri kaynağı olarak Ankara için de önemliydi ve aynı zamanda Türkiye’nin ilk nükleer santralini inşa ediyor.

Türkiye’de Mayıs ayında yapılacak sıkı cumhurbaşkanlığı seçimleri öncesinde Moskova, Ankara’nın bu yıl ilk kez gaz ithalat faturasını 4 milyar dolara kadar ertelemesine izin vererek azalan döviz rezervleri üzerindeki baskıyı hafifletti.

Gül renkli camlar

Kremlin, Türkiye ile ilişkileri “tüm farklılıklara rağmen” geliştirmek istediğini söyledi.

Peskov, “Türkiye Batı’ya yönelebilir ve Türkiye Cumhuriyeti tarihinde Batı’ya yönelik yoğun yönelim dönemleri olduğunu ve daha az yoğun yönelim dönemleri olduğunu biliyoruz” dedi.

“Ama şunu da biliyoruz ki… kimse Türkiye’yi Avrupa’da görmek istemiyor, yani Avrupalılar. Ve burada Türk ortaklarımız da pembe gözlük takmamalı.”

Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne katılım hedefi, 2005’te üyelik müzakerelerinin başlamasının ardından yıllarca donduruldu. 2009’da Kıbrıs, Türkiye’nin AB katılım müzakerelerinin bir parçası olarak sonuçlandırması gereken 35 fasıldan altısını bloke etti.

Analistler, Erdoğan’ın Türkler için vizesiz seyahate ek olarak, demokrasi ve diğer konulardaki ilerlemeye bağlı olarak üyelik pek olası görünmese bile AB ile daha yakın ticaret anlaşmaları istediğine inanıyor.

Birçok Avrupa hükümeti, süreci yeniden canlandırmak için çok az heves gösterdi.

Özyeğin Üniversitesi’nde uluslararası ilişkiler profesörü olan Evren Balta, “Türkiye, AB’nin ekonomik toparlanmada rol oynamasını istiyor.” dedi. “Türkiye-AB ilişkilerini canlandıralım” demenin dolaylı bir yolu.

(Orhan Coşkun ve Tom Perry, Yazan Tom Perry, Düzenleyen Mark Heinrichs)