Azerbaycan-Türkiye ilişkileri: Ekonomi, enerji ve ulaştırmada yeni hedefler

Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, 10 Haziran’da Türkiye’ye bir günlük bir ziyarette bulundu ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile görüştü. Bölgedeki jeopolitik gelişmeler iki müttefik ülke cumhurbaşkanlarının gündemindeydi. Bölgesel ve küresel jeopolitik gelişmelerin yanı sıra enerji, ekonomi ve ulaştırma konularının da ele alınması bekleniyor.

Özellikle son iki ayda iki ülke arasında ekonomi, enerji ve ulaştırma alanlarındaki gelişmeler daha da belirginleşti. İki ülke Karma Ekonomik Komitesi’nin 11 Mayıs’ta 11’inci toplantısında alınan önemli kararlar, 14 Mayıs ve 4 Haziran’da enerji alanında imzalanan anlaşmalar ve Bakü-Tiflis- Kars Demiryolu (BTK), Gürcistan Demiryolları Dairesi’nin bu alanlardaki işbirliğinin yeni hedefler doğrultusunda kapsamlı yeniden inşasının tamamlanmasını sağlayacak.

Toplantı sonuçları

İki ülke arasındaki Karma Ekonomik Komite’nin 11’inci toplantısı 8 Mayıs’ta Ankara’da gerçekleştirildi. Komite toplantısı sonunda iki ülke arasında 120 maddelik protokol imzalandı. Bu protokol, kamu ve özel sektör arasında ortaklık alanında deneyim alışverişinin yapılması, ulaştırma alanında yeni bir anlaşmanın imzalanması, Orta Koridor için iş birliğinin güçlendirilmesi, Enerji Forumu’nun dördüncü toplantısının düzenlenmesi, üniversiteler arası iş birliğinin geliştirilmesi, bir konferans düzenlenmesi gibi konuları kapsıyor. gençlik forumu ve üniversiteler arası işbirliğinin artırılması. Kurtarılmış alanların yeniden inşası için işbirliği.

Protokole ek olarak, Türkiye Cumhuriyeti Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) ile Azerbaycan Cumhuriyeti Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Kalkınma Ajansı (KOBİ) arasında mutabakat zaptı imzalanarak ortak bir iş birliği kurulmasına ilişkin anlaşma imzalandı. çalışan vücut. Ticareti Kolaylaştırma Grubu ile iki taraf arasında su sektöründe işbirliğine yönelik anlaşma ve hayvan hastalıklarıyla mücadele alanında deklarasyon imzalandı.

Toplantının ardından düzenlenen basın toplantısında Azerbaycan Başbakanı Ali Asadov, kurtarılan bölgelerin restorasyonu ve yeniden inşası için 20’den fazla Türk şirketinin 4 milyar dolar değerinde proje hayata geçirdiğini kaydetti. Resmi rakamlara göre Türkiye’de 3 bin Azeri firması faaliyet gösteriyor ve Türk müteahhitler Azerbaycan’da 19,3 milyar dolar değerinde 526 proje hayata geçirdi. Ona göre Türkiye’nin Azerbaycan’daki yatırımları 13 milyar dolar, Azerbaycan’ın Türkiye’deki yatırımları ise 21 milyar dolar. Yılmaz, iki taraf arasında orta vadede serbest ticaret anlaşması imzalanacağını da duyurdu.

İki taraf, 2020 yılında tercihli ticaret anlaşması, 2023 yılında ise ek protokol imzaladı. Bu anlaşmanın ardından yapılan resmi açıklamalara göre iki ülke arasındaki ticaret hacmi 7,5 milyar dolara çıktı, hedef ise bu rakamın 15 milyar dolara çıkarılması.

Bakü-Tiflis-Kars demiryolunun kapasitesinin yeniden başlatılması

Azerbaycan ile Türkiye’yi Gürcistan üzerinden birbirine bağlayan Bakü-Tiflis-Kars demiryolunun kapasitesi 2024 yılında 1 milyon tondan 5 milyon tona çıkarıldı. Orta Koridor’un önemli bir bileşeni olan bu demiryolu için ilk anlaşma ise 1 milyon tondan 5 milyon tona çıkarıldı. 2007 yılında Tiflis’te imzalanan ve 2017 yılında Bakü’de açılan BTK’nın 2017 yılındaki açılış töreninde Aliyev, BTK’nın kapasitesinin ikinci aşamada 5 milyon tona, ardından 17 milyon tona çıkarılabileceğini belirtti. Tonlarca. Böylece BTK’nın kapasitesinin 2023 yılında 5 milyon tona çıkarılmasına yönelik çalışmalar başlatılmış ve 2024 yılı Mayıs ayında tamamlanarak 20 Mayıs itibarıyla 5 milyon ton kapasiteyle çalışmalara başlanmıştır.

Demiryolunun faaliyete geçmesiyle birlikte meydana gelen jeopolitik gelişmelerden bazıları, özellikle kuzey koridorunun geçtiği Rusya ile güney koridorunun geçtiği İran’ın sınırlarının Corona virüsü nedeniyle kapatılması, Hattın kapatılması ve su yolunun önemli bir koridoru olan Süveyş Kanalı’nın Doğu ile Batı arasında Japon bayraklı bir kargo gemisiyle taşınması ve en sonunda 2022’deki Rus-Ukrayna Savaşı’nın önemi daha da arttı. Bir ulaşım aracı olarak Orta Geçit. Doğu ile batı arasındaki yol.

Hatta bu jeopolitik gelişmelerin ardından Orta Koridor üzerinden yük taşımacılığı da artmaya başladı. Azerbaycan Demiryolları’nın verdiği rakamlara göre BTK’nın kargo akışı 2019 yılında 3,8 milyon ton olarak gerçekleşirken, 2023 yılında Rusya-Ukrayna savaşının başlamasının ardından bu rakam 6,8 milyon tona ulaştı. Orta koridordan gelen kargo hacminin artmasına paralel olarak BTK’nın kapasitesi de ön plana çıkıyor.

Enerji sektöründe yeni anlaşmalar ve hedefler

Bakü Enerji Haftası kapsamında 4 Haziran’da Azerbaycan’da düzenlenen 29. Uluslararası Hazar Denizi Petrol ve Doğal Gaz Fuarı kapsamında, Türkiye ile Azerbaycan arasında doğal gazın teslimi ve değişimine ilişkin dört anlaşma imzalandı. İlk olarak, süresi 2024 yılı sonunda dolacak olan doğal gaz tedarik anlaşmasının 2030 yılı sonuna kadar uzatılmasına ilişkin anlaşma imzalandı. SOCAR’dan yapılan açıklamaya göre, anlaşma yoluyla Türkiye’ye 3,7 milyar metreküp doğal gaz sağlanacak ve ihraç edilecek. Türkiye, “Şahdeniz” sahasından 2030’a kadar yıllık olarak gaz çıkaracak. Ayrıca iki taraf arasında Azerbaycan gazının Türkiye üzerinden Avrupa ve Nahçivan’a, Türkmenistan gazının da Azerbaycan üzerinden Türkiye’ye taşınması konusunda anlaşmalar imzalandı.

Petrol ve doğal gaz alanında olduğu gibi elektrik alanında da işbirliğinin güçlendirilmesi yönünde kararlı adımlar atılıyor. Eylül 2023’te düzenlenen Üçüncü Türkiye-Azerbaycan Enerji Forumu’nda bu konuyla ilgili anlaşma imzalandı. Enerji Bakanı Alp Arslan Bayraktar’ın verdiği bilgiye göre, Azerbaycan’da üretilen elektriğin Türkiye’ye, Türkiye’den de Avrupa’ya ihraç edilmesi için teknik çalışmalar sürüyor. Böylece Türkiye, Azerbaycan petrol ve doğal gazının yanı sıra elektriğinin de ihracat rotası olacak.

Yıllık 500 milyon metreküp kapasiteli Iğdır-Nahçıvan doğalgaz boru hattının bu yıl sonuna kadar faaliyete geçmesi bekleniyor. Türk şirketi Botaş ile Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi (SOCAR) arasında 2010 yılında Iğdır-Nahçıvan gaz boru hattının inşasına ilişkin bir mutabakat zaptı imzalandı. Boru hattı, Trans Anadolu Gaz Boru Hattı’ndan (TANAP) gaz tedarik etmeyi hedefliyor. Türkiye, İran’dan gelen mevcut gaz tedarikinin yerine Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti’ne gidiyor. 25 Eylül 2023’te Aliyev ve Erdoğan, Iğdır-Nahçıvan doğalgaz boru hattının temel atma törenine katıldı. Azerbaycan, gazını Türkiye üzerinden Nahçıvan’a taşıyabilecek ve Nahçıvan’ın yabancı doğalgaz üreticilerine bağımlılığı sona erecek. Bu aynı zamanda Türkiye ile Azerbaycan arasındaki karşılıklı bağımlılığı da artıracaktır.

Özetle, Azerbaycan-Türkiye ilişkileri siyasi ve askeri konular etrafında dönüyor gibi görünse de son yıllarda ekonomi, enerji ve ulaştırma alanlarında başarılı projeler ve işbirlikleri hayata geçiriliyor. Özellikle son iki ayda imzalanan anlaşma ve müzakereler, iki ülkenin enerji, ulaştırma ve ekonomi alanlarında yeni hedefler belirlediğini gösteriyor. Bu alanlarda işbirliğinin derinleştirilmesi, iki ülke arasında Haziran 2021’de imzalanan ittifaka ilişkin Şuşa Deklarasyonu’nun gereklerinden biridir. Ticari ilişkiler konusunda yeni bir anlaşmaya varılması amacıyla müzakereler için bir çalışma grubu kurulması ve transferin yapılmasına ilişkin anlaşma ise, Enerji alanında Azerbaycan doğalgazının Avrupa ve Nahçıvan’a Türkiye üzerinden ulaştırılması, Türkmen gazının Azerbaycan üzerinden Türkiye’ye taşınması, BTK’nın ulaştırma alanında taşıma kapasitesinin artırılması orta vadeli hedeflerdir.