Türkiye “Rusya’nın kırmızı çizgilerini geçmemek için son derece dikkatli” Avrupa | Kıtanın dört bir yanından haberler ve güncel olaylar | DW

Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Cuma günü Rusya’nın sahil beldesi Soçi’de Rus mevkidaşı Vladimir Putin ile bir araya geldi. Diğer şeylerin yanı sıra Ukrayna’daki savaşı tartıştılar ve Türkiye, Karadeniz’e tahıl ihracatının yeniden başlatılması için bir anlaşmaya aracılık etti.

Ziyaretten hemen önce DW, Londra’daki Kraliyet Birleşik Hizmetler Enstitüsü’nün (RUSI) Karadeniz bölgesi konusunda önde gelen uzmanlarından Maryna Vorotnyuk ile Ankara’nın arabuluculuk rolü ve Erdoğan’ın Rusya ile Ukrayna arasındaki siyasi dengesini nasıl koruduğu hakkında sorular sordu.

DW: Bayan. Vorotniuk, Ukrayna’nın tahıl ihracatının yeniden başlamasının öncelikle arabulucu olarak Türkiye ve cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan için bir zafer olduğunu söylemek doğru olur mu?

Marina Vorotniuk: Birincisi, Türkiye’nin Ukrayna ve Rusya ile ilgili konumu çok karmaşık ve muğlak. Türkiye, NATO üyesi olmasına rağmen, kendisini her zaman Batı ile Rusya arasında bir köprü olarak konumlandırmaya çalışmıştır. Türkiye’nin kendi stratejik ulusal çıkarları var ve görünüşe göre NATO ya da Rusya ya da Ukrayna yanlısı bir duruş sergilemek kendi çıkarına değil. Bu tahıl anlaşmasında Ukrayna ve Rusya arasında arabuluculuk yapmak, Rusya’nın Türkiye’nin rolünü Rusya’nın çıkarları için çok faydalı gördüğünün kanıtıdır – bu nedenle, elbette, bir miktar diplomatik ve siyasi çıkar peşindedir. Bundan kendisine temettü. Ukrayna limanlarının ablukasının kaldırılması, Türkiye’nin rolünün gerçekten önemli olduğu çok önemli bir olaydır.

Erdoğan’ın sırrı ne? Her iki durumla nasıl başa çıkıyor? Türkiye bir yandan kendisini arabulucu olarak konumlandırırken, bir yandan da Ukrayna’ya önleme uçağı tedarik ediyor. Öte yandan Türkiye, Rusya’ya ekonomik yaptırımlar uygulamadı. Aksine: Rusya, Batı’nın yaptırımlı mallarının alınmasına yardım ediyor.

Bu konum, Türkiye’nin stratejik kültürünü yansıtmaktadır. Türkiye’nin kendi stratejik çıkarları vardır ve bu çıkarlar arasında Rusya ve Ukrayna’ya eşit bir ortak rolü oynamak da dahildir. Bu, Türkiye için Ukrayna’ya Piracter insansız hava araçları tedarikinde herhangi bir ihtilaf olmadığı anlamına geliyor; Ya da örneğin Dağlık Karabağ ihtilafında bazı yönlerden Rus çıkarlarıyla çatışan Azerbaycan’a; Ya da diğer yandan Rusya’nın S-400 hava savunma sistemlerini aldığı, Rusya’nın Suriye veya Libya’daki hasımlarını desteklediği, Rus firması Rosatom’un Türkiye’de Akkuyu’da nükleer santral kurmasına izin verdiği veya Rus gazı satın aldığı.

Bu nedenle, ilk bakışta birbiriyle çelişiyormuş gibi görünen birçok faktör vardır. Ancak Türkiye, Rusya ile Batı arasındaki bu dengeyi korumayı başarıyor. Erdoğan’ın sırrının ne olduğunu sordunuz. İnsanlar genellikle Erdoğan ve Putin’in iyi bir kimyaya sahip olduğunu söylüyor: belirli bir liderlik tarzına sahip olan ve belirli çatışma sorunlarını en üst düzeyde çözebilen iki otoriter lider – çoğu zaman güvenle, inanılıyor. Ancak, bunun gerçekten bir güven meselesi değil, birbirimizin çıkarlarına belirli bir saygı meselesi olduğu bize açık görünüyor. Bu saygı, Karadeniz de dahil olmak üzere bölgedeki etki alanlarını paylaşmalarına olanak tanır.

Er ya da geç, birçok kişi Türkiye’nin Ukrayna’ya açık desteğinin Rusya için kırmızı çizgiyi aşacağını ve Rusya ile Türkiye arasında doğrudan bir çatışmaya yol açacağını tahmin ediyor. Henüz açık bir çatışma görmedik.

Rusya ile savaşın başlamasından bu yana Türkiye, Ukrayna’ya Piracter insansız hava araçları tedarik ediyor.

Kırmızı çizgiden bahsediyorsun. Rusya, Türkiye ile işbirliğinde sınırı nerede çekiyor?

Türkiye bu kırmızı çizgileri geçmemek için büyük özen gösteriyor. Bu şu anlama geliyor: evet, piraktarların dağılımı Rus-Türk ilişkilerinde hassas bir nokta. Türkiye bu konuda Rusya’nın üzerine yürüyor. Ama aynı zamanda daha fazla zarar görmemesi için elinden geleni yapıyor ve diğer stratejik alanlarda tavizler vererek telafi etmeye çalışıyor. Örneğin Rusya’nın Karadeniz’deki politikasına temkinli yanıt vermeye çalışıyor. Türkiye Karadeniz bölgesinde çok önemli bir oyuncu olmasına rağmen, Rusya’nın Karadeniz’e hakim olmasına izin verdiğini görüyoruz.

Türkiye, Rusya’ya yaptırımlara katılmamak, 24 Şubat’tan sonra hava sahasını Rus uçuşlarına kapatmamak ve böylece Rus uçaklarının uluslararası uçuşlarına izin vermemek ve Rus turistleri ağırlamak da dahil olmak üzere Rusya’ya bir miktar temettü ödemeye çalışıyor.

Erdoğan, Rusya ile Ukrayna arasındaki ihtilafta ne ölçüde bağımsız hareket ediyor? Yaklaşımını hâlâ Amerika ile uyumlu hale getiriyor mu?

Söylemesi zor. Gerçek şu ki, Türk-Amerikan diyaloğu son yıllarda daha ciddi çatışmalarla gölgelendi. Joe Biden başkan olduğunda, Türkiye’nin stratejik öneminin gayet iyi farkındaydı ve Türkiye ile diyaloğu yeniden başlatmaya çalışacağına dair bir umut vardı. Şimdi bu ilişkilerde kayda değer bir gelişme görmüyoruz. Dolayısıyla Rusya söz konusu olduğunda belirli bir günlük entegrasyon olmadığını söyleyemem. Bu bana pek mümkün görünmüyor. Ama elbette her biri diğerinin çıkarlarını dikkate alır.

Türkiye, Ukrayna ile Rusya arasında, Ukrayna’nın Karadeniz limanları üzerinden tahıl ihracatına devam etmesine izin veren bir anlaşmaya aracılık etti.

Rusya ve Ukrayna arasında Türkiye’de şimdiden birkaç tur görüşme yapıldı. Örneğin, ateşkes hakkında – Türkiye önümüzdeki haftalarda veya aylarda Rusya ile müzakereleri sürdürmesi için Ukrayna’yı ne ölçüde temkinli bir şekilde zorlamaya çalışabilir?

Bu konuda çok kötümserim. İşgalci devlet silahlı eylemlerini durdurmak istemiyorsa, bir arabulucu ne ölçüde yapıcı bir rol oynayabilir? Bence Türkiye’nin bu konudaki tavrının sınırlarını netleştirmemiz gerekiyor. Türkiye’nin Ukrayna’yı bir tür anlaşmaya zorlama girişimlerine gelince: Bunu zaten görüyoruz. Erdoğan’ın kelime dağarcığına ve diğer Türk temsilcilerin kelime dağarcığına bakarsanız, barış yapmanın çok önemli olduğunu söylüyorlar ve ardından barışın önündeki en büyük engelin kim olduğu sorusunu dikkatle görmezden gelmeye çalışıyorlar. Rusya’nın şu anda yaptığı şey sadece zaman kazanmaya çalışmak. Kendisini dünyayı beslemekle ilgili güvenilir bir ortak olarak sunma girişimidir, ancak gerçekte Ukrayna’daki askeri hedeflerini takip etmektedir. Türkiye tahıl anlaşmasını bir anlaşma yolu olarak sunmaya çalışıyorsa, bu bana bir yanılsama gibi geliyor, çünkü bu iki faktörün ve bu iki politika yöneliminin Rusya’nın stratejik hesaplarında bir arada bulunması kesinlikle mümkün.

Marina Worotniuk, Birleşik Krallık’ın önde gelen savunma ve güvenlik düşünce kuruluşu olan Royal United Services Institute’de (RUSI) Associate Fellow’dur. Karadeniz bölgesindeki güvenlik konularında uzmanlaşmıştır; Rus, Ukrayna ve Türk dış politikası; ve Rusya-Ukrayna çatışması.

Röportaj Roman Goncharenko tarafından Rusça olarak yapıldı.