Türkiye’nin tahıl anlaşması – Dünya – Al-Ahram Weekly

Razoni dökme yük gemisi Odessa’daki limandan yola çıkıyor ve Salı günü İstanbul’a ulaşması bekleniyor ve burada devam etmesine izin verilmeden önce denetlenecek (Fotoğraf: AP)

Türkiye, Ukrayna’nın tahıl ihracat ambargosunu çözme çabalarında kilit bir aktör haline geldi. 22 Temmuz’da, Odessa bölgesindeki üç limandan dünyanın geri kalanına Türk Denizi üzerinden tahıl ve gıda maddelerinin güvenli geçişini garanti altına almak için kendisi ve iki savaşan taraf arasında BM destekli bir anlaşmanın imzalanması için bir tören düzenlendi. Girişim, Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden bu yana ortaya çıkan küresel gıda krizini hafifletmeyi vaat ediyor.

Ukrayna tahıl krizi, Türkiye’ye yalnızca diplomatik bir arabulucu olarak değil, aynı zamanda tahıl ihracatının güvenli geçişinin garantörü olarak da yeni bir rol üstlenme fırsatı verdi. Türk sularından geçen tüm gemilerin güvenlik prosedürlerini ve denetimlerini denetlemek üzere İstanbul’da bir Ortak Koordinasyon Merkezi (JCC) kurulmuştur. Türkiye, Karadeniz’in ötesindeki ülkelere tahıl ihracatında bir merkez haline gelecek. Küresel hububat fiyatlarını belirleme ve hatta İstanbul’da bir hububat ve hububat borsası kurma konumunda olabilir.

Ukrayna krizinin tırmanması, diplomatik bir çözümü teşvik etme çabalarının başarısız olmasının ardından uluslararası tahıl piyasalarını çıkmaza soktu ve küresel bir gıda krizi korkularını artırdı. Afrika ve Asya’daki ülkeler, hem Ukrayna hem de Rusya’dan tahıl ithalatına büyük ölçüde güveniyor. 2021’de iki ülke küresel buğday ihracatının yüzde 21’ini oluştururken, Ukrayna o yıl toplam mısır ihracatının yüzde 11’inden fazlasına katkıda bulundu. Çatışma Şubat ayında patlak verdi ve her iki ülkeden de kaçınılmaz tahıl arzını kesintiye uğrattı.

Ukrayna ve Rusya’nın tahıl ve diğer gıda kaynaklarına bağımlı olan Türkiye, kendisini arabulucu olarak konumlandırmak için hem Kiev hem de Moskova ile olan iyi ilişkilerinden yararlandı. BM’nin İstanbul’daki Milli Savunma Üniversitesi’nde merkezi bir ortak koordinasyon merkezi kurma önerisini kabul ederek bunu yapmaya istekli olmak için birkaç neden var. Birincisi, savaşın Türkiye ekonomisi üzerindeki ekonomik etkilerini azaltmak kritik önem taşıyor. Rusya-Ukrayna ihtilafı, zaten zayıflamış olan ve yakıt ve gıda maddeleri de dahil olmak üzere diğer emtia fiyatlarında keskin bir artış gören Türk ekonomisini daha da kötüleştirdi. Türkiye Ticaret Bakanlığı’na göre Ukrayna, Rusya’dan sonra Türkiye’nin en büyük ikinci tahıl ihracatçısı. Türkiye’nin buğday ithalatının yüzde 22’si Ukrayna’dan geliyor.

Ukrayna’nın tahıl ihracatının askıya alınması sonucunda Türkiye’de enflasyon Mayıs ayı sonunda yüzde 70’e yükseldi. Kesinti, mevcut tedarik zinciri kıtlıklarını daha da kötüleştirdi ve gıda fiyatlarının Mayıs ayı sonuna kadar yüzde 13 artmasına neden oldu. Bundan önce, gıda maddelerinin fiyatı artmaya devam etti. Mayıs sonunda, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 107 daha yüksekti. Türkiye, Ukrayna ve Rus tahılına bağımlı diğer birçok ülke ile birlikte, Karadeniz ve Boğaz üzerinden Ukrayna ihracatının yeniden başlamasını kolaylaştırmadaki başarılarından dolayı doğal olarak rahat bir nefes alacaktı.

İkincisi, tahıl krizi Ankara’ya bölgesel ve uluslararası konumunu güçlendirmesi için diplomatik bir araç sağladı ve çeşitli tartışmalı konularda Batı’nın baskılarını etkisiz hale getirdi. Türkiye, bitkisel yağlar gibi stratejik öneme sahip Ukrayna’nın Batı’ya tarımsal ihracatını sürdürmeye yardımcı olmaya yönelik arabuluculuk çabalarının Avrupa ile olan gerilimi azaltacağının farkındadır. En önemli tartışma konusu Türkiye’nin insan hakları sicilidir. 7 Haziran’da Avrupa Birliği Parlamenterler Meclisi, Türkiye’deki insan hakları durumunun kötüleşmeye devam ettiğini ve temel özgürlükler, demokrasi ve hukukun üstünlüğünün azaldığını kaydeden 2021 AB Komisyonu Türkiye Raporunu kabul etti. Parlamento, bu alanlarda önemli reformlar olmadan Türkiye ile yeniden birleşme görüşmeleri yapmayı umut edemeyecekleri konusunda uyardı. Ankara’nın Washington ile ilişkilerine gelince, Ukrayna’daki tahıl krizinde ilerleme sağlamadaki başarıları, Finlandiya ve İsveç’in NATO’ya katılımı ve Ankara’nın Rusya’ya karşı Batı yaptırımlarına uymayı reddetmesi ABD baskısını dengelemeye yardımcı oldu.

Üçüncüsü, Türkiye, Ukrayna’nın tahıl ihracatı için bir merkez olarak yeni statüsünün, çatışmanın her iki tarafından da siyasi ve ekonomik kazançlar için kullanılabileceğini umuyor. Örneğin Ankara, Rusya üzerindeki uluslararası baskıyı azaltmak için nüfuzunu kullanarak Türk ordusunun kuzey Suriye’ye girmesi ihtimaline göz yumabilir.

Birleşmiş Milletler sponsorluğundaki anlaşmadaki genel rahatlamaya rağmen, Ukrayna’da devam eden çatışma ile durum zorluklardan uzak değil. Buna bir örnek, Rusya’nın Batılı ülkeler tarafından Rus tahıl ve gübre ihracatına getirilen kısıtlamaları Ukrayna tahılının güvenli nakliyesine ilişkin bir anlaşmaya kadar kaldırmada ısrar etmesidir. Bir diğer konu da mayınlardan korkan nakliye ve sigorta şirketlerinin endişeleri, gemilere ve mürettebata yönelik olası saldırılar ve Moskova ile Kiev arasında devam eden savaş ve düşmanlıktan kaynaklanan diğer riskleri içeriyor. Ukrayna, Rus deniz saldırısını önlemek için Odesa limanına döşenen mayınları kaldırmayı hâlâ reddediyor. Moskova ise Ukrayna’dan tahıl taşımak için kullanılan gemilerin Ukrayna’ya silah getirmek için kullanılmamasını sağlamak istiyor. İki ülke arasındaki karşılıklı suçlamalar arasında Moskova, Ukrayna’nın tahıl ihracatında gerçek bir yasak olmadığını söyledi ve Batı’yı Rusya’ya karşı uluslararası sempati toplamak için yapay olarak kriz yaratmakla suçladı.

Bir başka zorluk da, Kiev’in Türkiye’nin anlaşmanın arabulucusu ve kolaylaştırıcısı rolünü yerine getirme becerisine ilişkin şüpheciliğinden kaynaklanıyor. Bu şüphe, 8 Haziran’da Ukrayna Tahıl Derneği’nin genel müdürü Serhii Ivchenko’nun “Türkiye’nin Karadeniz’deki Ukrayna mallarının ve limanlarının güvenliğini garanti altına almak için yeterli güce sahip olmadığını” söylemesiyle gündeme geldi.

Türkiye’nin Ukrayna tahıl krizini çözmenin birçok olası yolu ne olursa olsun, kazanımları bu işlevleri etkin bir şekilde yerine getirme kabiliyetinde ve her şeyden önce diğer ikisinin devam eden taahhütlerinde yatacaktır. Anlaşmanın Tarafları.

*Bu makalenin bir versiyonu, Al-Ahram Weekly’nin 4 Ağustos 2022 tarihli baskısında yer almaktadır.

Kısa bağlantı: